proxectos

4.11.25

ninguén ten dereito a obedecer. Arendt e a obediencia

atribúese a Hannah Arendt o lema ninguén ten dereito a obedecer. perseguida pola súa orixe xudía, fuxiu da Alemaña nazi. despois da IIGM, unha das súas contribucións foi esclarecer as consecuencias e responsabilidades no Holocausto. o seu traballo no xuízo de Adolf Eichmann en Xerusalem é particularmente coñecido.

durante o xuízo, o criminal invocou a filosofía moral de Immanuel Kant para xustificar as súas accións. afirmou que seguira o imperativo categórico, interpretándoo como obediencia absoluta ás leis e ordes do Estado. en realidade, terxiversou o pensamento kantiano.

para Kant, a moralidade require actuar segundo principios universais elixidos libremente pola razón, nom por submisión cega á autoridade. Hannah Arendt destacou esta falsificación ao describir a Eichmann como exemplo da banalidade do mal: un burócrata incapaz de pensar moralmente e de asumir responsabilidade persoal polos seus actos. e afirmou, rotunda, como Kant, que ninguén ten dereito a obedecer.

sen embargo, Arendt considera que, ben ao contrario do alegado por Eichmann, o imperativo moral en Kant exixe que cada persoa, en cada acción, debe considerar por si mesma se a máxima da súa acción pode converterse nunha lei universal. [...] é, de feito, o extremo oposto á obediencia! porque todas somos lexisladoras.

outra cuestión é que poidamos deducir disto que Arendt estivera realmente convencida de que existe un dereito xeral, independentemente das circunstancias, a nom obedecer.

que ninguén deba cumprir unha orde a sabendas da súa inxustiza ou criminalidade nom ten porque levarnos a concluír que a desobediencia sexa xeralmente aconsellable. Annette Vowinckel, unha estudosa da obra de Arendt, sinala que esta tamén expresou a opinión de que, unha sociedade só pode funcionar se os seus cidadáns cumpren as leis.

durante a pandemia, diversos movementos en ESP, EEUU e Alemaña utilizaron o discurso da desobediencia para opoñerse ás restricións sanitarias e ás medidas do Estado. En ESP, grupos próximos a Vox convocaron protestas contra o confinamento, acusando o goberno de ditadura sanitaria. en Alemaña, o movemento Querdenken combinou negacionismo, nacionalismo e teorías da conspiración. en EEUU, o trumpismo mobilizou milicias e manifestantes armados baixo o lema da liberdade individual.

hoxe, moitos destes grupos manteñen esa retórica, convertendo a desobediencia nun dereito mal entendido que xustifica o rexeitamento das normas democráticas. alegan que ninguén ten dereito o obedecer, é dicir, que estamos lexitimadas para desobedecer, en vez de que somos sempre responsábeis das consecuencias do que decidimos facer, dadas as circunstancias, como realmente defendían tanto Kant como Arendt.

@xindiriz, 2025

23.9.25

a incógnita AM, &2

o segredo

nunha casa da Suburra serve un prato de pasta a amigos íntimos, entre risas.

—aquí podo esquecer quen som, mesmo se me sae mal a salsa.

—pero, mimadriña, tamén che sae mal a salsa?

—como te quero, Pepe!!.

baile de carautas

aquela noite bailou cun home que nom coñecía ao compás dun ritmo nado no sur. cando cesou a música el quitou a máscara pero ela nom.

—nom, algunhas cousas só poden durar un baile.

e desapareceu deixándoo como extraviado.

o rastro das túas cartas

escribe ao home ao que tanto tempo amou e, ao acabar, dobra o papel, méteo nun sobre e molla cos beizos a lapela para pechalo.

garda a carta no medio dun álbum de fotografías no que xa hai outros sobres. algúns abertos, outros nom.

é só coa segunda cullerada do iogur que acostuma cear que sente que o vértice da lapela do sobre lle debeu cortar a lingua.

hai un rastro vermello que case transparente.

titular

cansa de apurar o paso decide deterse e plantarse diante daquel home que a apunta cunha cámara.

hoxe nom ten maquillaxe nim sorriso, a súa mirada é dura e decidida.

sobre o titular, 'ademais nom sabía facer nada práctico, nom sabía cociñar, aquelas salsas eran intragábeis', aquela foto suscita moitas interpretacións.

nas charlas de café a media mañá onde unhas ven tristura, outros ven forza. algúns discúteno ata enfadarse e a outras nom lles importa nada.

nunca lle acabara de gustar Pepe.

copista, Aurora - avoa, Flora - manuscrito rescatado, ZF4500 - biblioteca, Riazor - imaxe, www.123RF.es

22.9.25

a incógnita AM, 1

pingas

nom lonxe da Praza do Comercio pide un café allea á rebuldaina da maña de sábado, solleiro.

sérvello un mozo que se pon nervioso ao recoñecela. quizás veu algún dos seus traballos. e derrámao.

a ela esas pingas parécenlle querer trazar un corazón.

—nom pasa nada, hai lembranzas que duran máis que un café derramado.

sem espellos nim miradas

como lles pedira, no cuarto nom había espellos, e pasou a noite escribindo frases nun caderno sem pauta:

o reflexo nom é verdade e as miradas falsifícanme. só aquí, nas sombras, podo ser invisíbel.

mañá os focos tratarán de apagarme.

cando durma ...

o encontro

recoñeceuna no vagón restaurante detrás daquelas gafas escuras, aquel veo tupido, e as lanzas de pelo negro sobre os ollos.

—miña nai dicía que eras unha deusa.

—só se alguén soña comigo. ti soñas comigo?

quitoulle da man o papel no que pretendía que escribira unha frase afectuosa. tamén o lapis e, dalgún xeito, convidouno a seguila.

a praia

a nena máis ela camiñan sobre a area mollada, sen falar. ata que outra muller chega correndo cara elas e abraza a rapaza, que xa nom salouca:

nom me esquezas. eu nom o poderei facer.

nunca.

cando chega á súa toalla ve como as dúas se van facendo máis e máis diminutas na tarde de verán onde semellaba que nom pasaría nada.

copista, Aurora - avoa, Flora - manuscrito rescatado, ZF4500 - biblioteca, Riazor - imaxe, www.123RF.es

29.8.25

o mariñeiro que nom se presentiu


hai quen di que sabemos cando é a nosa última travesía e que intuímos se regresaremos ou nom a porto.

pero todo iso son supersticións absurdas.

poderiamos verificar algo así se, por exemplo, atoparamos algunha bitácora que sobrevivira un naufraxio.

Manfredo levaba anos navegando en solitario, traballando para unha compañía galega contratada polo goberno chinés.

encontrárono dous mariñeiros filipinos que se achegaron ao seu barco, á deriva nom moi lonxe da illa de Arigara.

estaba inclinado sobre a mesa de navegación, coma se morrese de súpeto mentres escribía ou consultaba un mapa; coma se perdera as forzas e nom fose quen de erguer a vista para ver quen subía ao barco.

a calor, o vento seco e a sal do mar seguramente contribuíron a conservar as liñas da súa cara de xeito natural. todo semellaba intacto, as súas pertenzas, as fotos das nenas e unha carta a unha muller chamada Marta.

é extenuante ocuparme de todos os traballos do barco eu só. de escribir no diario os días que faltan para chegar a porto desde o punto de observación, de consignar que nom pasou absolutamente nada desde entón.

atópome ao oeste das Filipinas rumbo a Taiwan e boto de menos as nenas e releo unha e outra vez as cartas de Marta.

que son esas voces? por que nom podo erguer a cabeza? por que me sinto tan canso? que me está pasando?

imaxe, Dreamtime

copista, Helena - avoa, Flora - escrito rescatado, JS8743 - biblioteca, Ribeiro

26.8.25

a sorte feita muller

chámome Maruxa de Álceme e hoxe estiven deitada nunha cama na sala 2 da Casa Cultural da Alfama en Lisboa.

preparouse tamén unha mesa con 72 obxectos. había flores, plumas de aves exóticas, mel, un vaso de auga, … e tamén coitelos, cordas, cravos, e un revólver e seis balas.

calquera puido acceder desde as 12 do mediodía ata as 6 da tarde e nom se gardou rexistro das persoas que entraron alí.

cando un mozo decidiu encher o cargador do revolver e apuntarme no xeonllo esquerdo, a miña roupa xa a volveran farrapos e estaba practicamente espida. tiña feridas de cravos e cortaduras.

aquel mozo disparoume unha vez na perna esquerda e quebroume a tibia. logo deixou a arma na mesa e saíu coa súa descarga de responsabilidade no peto.

nese momento faltaban 41 minutos e 38 segundos para as seis da tarde e son afortunada porque se as feridas fosen máis graves podería terme desangrado en só cinco minutos. sen embargo, o dano óseo, muscular e neurolóxico tampouco resultou ser menos grave.

segundo os médicos espérame un período de recuperación de quince días. iso quere dicir que dentro dun mes poderemos celebrar un evento similar en Compostela, como estaba previsto.

será o décimo de doce.

copista, Sara - avoa, Elisa - escrito rescatado, IP0402 - biblioteca, Ribeiro

25.8.25

peixes cegos

era habitual dos tugurios máis espesos. a un deles, na contorna de Lugo, levou unha amante, pero deixouna na barra diante dunha copa e perdeuse naquel labirinto abrazado a unha muller máis nova.

ela estaba casada e dicía ter cada paixón ocupando o seu lugar respectivo, pero namorouse daquel home ata o fondo onde rebolen os peixes cegos sen interese algún por experimentar a superficie.

imaxe, Shutterstock - copista, Ana - avoa, María - escrito rescatado, HR5025 - biblioteca, Beiras

os dons da muller práctica

cruzouse con ela diante da ventá dunha tenda da rúa principal. faloulle e ela devolveulle un sorriso. era unha rapaza roxa que viñera da aldea, e que traballaba de camareira nun hotel a carón do instituto.

desinibida, analfabeta, realista, alegre e decidida a todo. logrou que aquel mozo reprimido se liberara de si mesmo.

unha tarde de domingo foron ao cine e durante a sesión ofreceulle froitas que so se saborean na escuridade. a partir dese día desatouse nel unha tormenta incesante de culpa e celos retrospectivos.

era ela quen fixaba as normas e a ausencia de límites.

desbordábao con cartas ditadas ao conserxe do hotel durante as ausencias ou mantíñao a raia tirándolle do bocado para somerxelo na obscenidade máis rotunda sen deixar de protexer a súa vida doméstica, ata o detalle máis mínimo.

pero xa nom era de aldea, nim analfabeta e seguía a ser desinbida, realista, alegra e decidida a todo. e unha mañá de sábado recibiu unha postal que a fixo volver sorrir.

imaxe, gettyimages - copista, Ana - avoa, María - escrito rescatado, HR5025 - biblioteca, Beiras

24.8.25

veleno

coñeceu a condesa bebendo licores, a máis fermosa e bohemia do mundo. seguramente era ela pero aterráballe nom ser a súa máscara.

primeiro usou a tenrura e cando xa a tiña de seu fuxiu dela sen deixar de importunala con regresos e despedidas.

pouco despois entrou na súa vida unha muller que se dedicaba a probar homes, sobrevaloralos, namoralos e abandonalos sen deixar de facerse involvidábel.

el pasaba de salóns luxosos a pensións de mala morte nun loita sobrehumana por facer invisíbel o visíbel. e en medio da súa miseria, de súpeto, recibía calquera convite. outra aristócrata, unha que quizás lle presentara unha filla á que seducira nunha viaxe o ano anterior sen que ela soubese nada.

acudía ás citas, pasaba uns días, unhas semanas, uns meses entre xardíns e porcelanas e cortinóns e diváns e sabas limpas e facíase sangue na soidade para liberar o que levaba dentro e o envelenaba.

o seu era rozarse coas amantes como coas ás dos anxos.

imaxe, Pxhere copista, Ana - avoa, María - escrito rescatado, HR5025 - biblioteca, Beiras

23.8.25

pescada fervida

-que lle pasa a Borxo coas mulleres?, pregunteille un día a Casal de Bueu.

-que se namora e logo esnócano. cruzou os brazos sobre o peito como se fosen pinzas como fai alguén que nom quere seguir perdendo anacos de corazón.

-que muller podería namorarse dun home que pedía pescada fervida nun restaurante calquera de Boiro e facía boliñas coa miga de pan que nom comía?

Casal sorriu. Casal só se animaba falando de mulleres, pero díxenlle que, a certas idades, as mulleres mírante pero xa nom te ven. daquela el xa pasara dos oitenta e comentou que esa sensación xa a experimentara, foi o mes pasado.

imaxe - 10ª pregunta, AcuñaCam, - copista, Ana - avoa, María - escrito rescatado, HR5025 - biblioteca, Beiras

18.8.25

os Calveiro

deseñado con IA

hai trinta invernos os Calveiro baixaron dos montes ao val.

viviran alí desde moito antes da GC segundo os usos que lles transmitira seu avó Lourenzo, un desertor dun exército xa esquecido que desaparecera co seu rifle regulamentario e a Biblia do capelán da súa unidade. seica marcaba a culata de madeira os días que foran importantes e logo lía algún parágrafo que lle parecía solemne.

unha das cousas que os netos aprenderon del era a durmir co lume vivo, tamén de día e no verán. nom só tiña conta da escuridade e do frío.

ese ano había tempo que xa xearan os regatos e nos bosques murmuraban as árbores pero os animais quedaran sen canto. Bieito afirmaba ter visto tremeluzos azuis entre os piñeiros, coma cando rapaz sobre o tellado do muíño vello. Ciro, o máis novo, sempre levaba unha corda de cáñamo no peto, por se un día lle salvaba a vida. e Elías, o maior, nom dicía nada, pero pola noite engraxaba o rifle do avó e polo día tallaba paus longos en silencio, coma quen mide algo que aínda nom chegou.

unha noite os cans seguiron un rastro cara ao val e eles fóronlles detrás.

cando pasaron de volta pola cantina a barba de Elías xa era branca, Bieito pechaba os ollos ao sentir un ruído súpeto e Ciro semellaba durmido mentres lucía unha coxeira. ao pouco de eles marcharen oíronse os animais e a auga dos regatos volveu correr.

agora que todo semella nom parar de empeorar o nome dos Calveiro pronúnciase en voz baixa nas tabernas, xusto antes de que se apaguen as gramolas, e a xente salga pola porta e o vento comece a ouvear.

copista, Belén - avoa, Elisa - escrito rescatado, LF3089 - biblioteca, Gaiás

visitantes