proxecto Cusanca, cronoloxía

xente de andaina, bebendo na fonte de cusanca

887, 29 abril - (doc. 111 do mosterio de Sobrado dos Monxes) Escritura de doazón feita por Sisnandus en favor da súa esposa Eldontia. Entre as testemuñas que asinan o documento hai varias mulleres. O texto latino é sintacticamente escuro, pero os tópicos preliminares son un trazo característico, como poñen de manifesto non só as fórmulas visigóticas de entrega do dote (Gil, 1991: nos. XIV-XX), senón tamén os dous documentos de Celanova recollidos máis adiante.

No nome de Deus. Eu, Sisnandus, a ti docísima esposa miña. Conseguindo para min o teu matrimonio por gracia divina, segundo os costumes da futura esposa, e desexando ardentemente vivir contigo e facerte unha esposa feliz, preferín prometerme cunha nobre familia e elixi-lo teu amable consentimento, na liñaxe onde brilla o esplendor da súa nobreza e resplandece a beleza na fermosa honestidade dos homes. Por todo iso, a causa do extraordinario de tan grande solemnidade, elixín o inviolado pudor da túa virxindade. Damos e concedemos á túa dozura a título de dote dez mozos, que son: Fromarigus, Petrus, Betotus, Recaredus, Malulus, Feles, Marcitus, Exela, Severinus e Lopellus; tamén dez mozas, que son: Teodesinda, Malucca, Exilo, Gonza, Rosalía, Domnina, Guncina, Oihenia, Ansoi e Pinniola; vinte cabalos e unha besta coa súa sela e o seu freo adornado, cincuenta eguas, cen vacas, vinte parellas de bois e cincocentas ovellas comúns; para adornos e vestidos catrocentos soldos; ademais de trinta vilas, que son: no termo de Nemitos, Genrozo, Viventi, Caliobre, Vendabre, Pontelia, Teoderici, Heletos, de sobrenome Limenioni, Crendes e Vilar-Porcimilio; no termo de Montanos, Laureda de San Pedro, Vilar-Barvarios, Camba, Vilamaior, Gaffoni; en Presares: Idstartidoni, Vilar-Mandeo, Codessoso e Lagoa de Santa Eulalia; en Castella, Vila-Trasarici da Igrexiña Pinzare, Dornelles, Cusanca, Verduzedo, Bitolainos, Sandurci de Galegos, Castanaria, Pescoso, Indeza, Paraiza, Pastoriza, Navego e Asma. Ademais, [douche] a décima parte de todo o meu. Así, deste xeito, todo o que enumeramos máis arriba, inscribímolo ó teu nome e doámoscho neste documento de dote, para que desde hoxe en diante o tomes, teñas e posúas, e deixes ós nosos fillos nados deste matrimonio, e concédoche a potestade de facer e dispor disto como desexes. Se alguén, o que non creo posible, se manifestase en contra do que acabo de facer, que che pague o enumerado anteriormente duplicado e triplicado, e canto fora mellorado por ti, para que o teñas para sempre. Feito este documento de dote e doazón o tres das calendas de maio da era 935 (29 de abril de 887), sendo rei o príncipe don Alfonso.
Heustoca, confesor [signum]; Sisnandus, que quixo facer este documento, asina coa súa propia letra, confesor [signum]; Abade Cissila, confirmante [signum]. Uniscus, testemuña; Herus, testemuña; Abade Hermiles, testemuña; Fofus, testemuña; Xemundus, testemuña; Exica, testemuña; Fafianus, testemuña; Sisegundia, testemuña; Lucidus, testemuña; Presbítero Exica, testemuña; Avolinus, testemuña; Aldoretes, testemuña; Hermenexildo, testemuña; Breto, testemuña; Fredenanda, testemuña; Galendus, testemuña; Brettus, testemuña; Froila, testemuña; Refulfus, testemuña; Iunze, testemuña; Teodomiro, testemuña; Gundixeva, testemuña; Nunnilo, testemuña; Flamula, testemuña; Ailo, testemuña; Goldegrogo, testemuña; Fredenanda, testemuña. Redactouno o presbítero Uianamundus [signum].

carro nun curro de cusanca

1112 - Pedro Froílaz, conde de Traba, recibe dereitos sobre a agua de Cusanca pola Raiña Urraca en pago á súa adhesión.

Doazón de Urraca aos condes de Traba: "Eu, Urraca, raíña de toda España co meu fillo, don Alfonso fago esta carta para vós, querido, Don Pedro Froylaz e para a vosa queridísima esposa Dona Maior Roderici… dos coutos e augas do Dozón, do Deza, do Arnego nos termos de Cusanca e de canto ten a casa de Varcena ademais do garantido en Deza e en Camba, e en Castela, e en Cusanca e en Montes e no Salnés … Eu, a raíña Dona Urraca, como xa teño escrito máis arriba, doulle e concédolle, querido Don Pedro e queridísima Dona Maior todas estas vilas e igrexas nomeadas anteriormente, porque asi mo ordeou o meu pai o rei Don Alfonso que vos criou e mantivo e polo fiel servicio que recibiu de vós ata o día de hoxe e pola crianza e mantenza do meu fillo Don Alfonso, para que teñades estas herdades vós e os vosos fillos e toda a vosa descendencia e na vida e na morte, fagades dende hoxe toda a vosa vontade".

1128, 8 outubro - Xoán Díaz, conde galego, bo coñecedor da estrutura e funcionamento do cabido de Xerusalén, entrega «ao patriarca, os coengos e os seus ministros» do Santo Sepulcro todo o pobo de Cusanca. As posesións da orde en Galicia abarcaron cuantiosos bens inmobles e igrexas parroquiais en cando menos seis pobos (todos próximos á casa prioral en Pazos d'Arenteiro: con estrutura pacega, nunha estrema da cal había una torre con dous sobrados) na diócese de Ourense: Albarellos, Astureses, Cusanca, Readengos, Dadín e Moldes.



hórreo en cusanca

1183, xullo 21 - (Colección de documentos medievais do arquivo da catedral de Ourense, 1917, páxs. 66-68) Cusanca aparece mencionada nun documento asinado en Verona polo papa Lucio III, quen confirma as doazóns feitas á igrexa de Ourense: LVCIVS EPISCOPVS SERVVS SERVORVM DEI VENERABILI FRATRI ALDEFONSO AVRIENSI EPISCOPO EIVSQUVE SVCCESSORIBVS CANONICE SVBSTITVENDIS IN PERPETVAM MEMORIAM: «Ecclesias de Cusanca, Castella, Bubalum».


1212 - M. Martínez, comendador do Santo Sepulcro en Ribadavia, Cusanca e terra de Orcellón, cambia con Alfonso Pérez e a súa muller Sancha Arias unha viña en Monte Mediano, que lle doara pola súa alma Arias Pérez, por outra viña na veiga da igrexa de Santiago de Ribadavia: «Era Mª CCª Lª et quotum ... ienuarii. Notum sit tam presentibus quam futuris quod ego M. Martini commendator ex parte Sepulchro in burgo Ripe Auie et in Cusancha et in terra de Urzelon una cum conventu eiusdem loci et omnis vox nostra tibi Anfonsus (sic)».
 
1335, abril 25 - En Chantada, don Xoán Pérez, abade do mosteiro de San Salvador de Chantada, co seu convento, afora a Lourenzo Eanes, á muller que tivera, e a un fillo ou filla, dous casais situados na vila de Cusanca, no lugar que chaman As Quintás, baixo certas condicións. Debería pagar anualmente de renda dous moios de pan; se houbese problemas de sarabia ou xiadas que estropearan as colleitas, pagaría 100 soldos de moeda nova do rei Afonso, Ademais, pagaría tamén anualmente ao comendador de Astureses 40 soldos desa moeda.
 
1422 - ocupa o bispado de Ourense Afonso de Cusanca.
 

igrexa de cusanca

1489 - a bula de disolución «cum solerte» emitida por Inocencio VIII finalmente incorpora as posesión da Orde do Santo Sepulcro á orde de San Xoán. Así acabou a historia dunha institución que perdurara durante case quinientos años, unha institución que transportaba e fomentaba a espiritualidade jerosolimitana en Galicia.
 
1563 - Apeo dos bens e xurisdición pertencentes á encomenda de Pazos de Arenteiro, a petición de Diego de Guzmán, o seu comendador. Cítanse os lugares de San Miguel de Albarellos, San Cosme de Cusanca, Santo Tomé de Serantes, Santa María de Xuvencos, Pazos de Arenteiro e a xurisdición de Castro Cabadoso.
 
1606 - Apeo do couto e freguesía de Cusanca.
 
1668 - Memorial de bens para o melloramento da encomenda de Pazos. Na freguesía e couto de Astureses exercía a Encomenda a xurisdicción espiritual e temporal, con prior ao cargo da súa igrexa e casa tulla para a recollida de dezmos e rendas. A xurisdición estendíase á freguesía e couto de San Miguel de Albarellos, con potestade criminal, espiritual e temporal e prior a cargo da súa igrexa, que era de presentación e nomeamento da Encomenda; dentro da freguesía dispoñía tamén das granxas de Albarellos, Taman e Salón, destinadas á recollida dos dezmos e foros da mesma, que consistían no pago de uva e viño. Tamén San Cosme de Cusanca era xurisdición civil, criminal e espiritual da Encomenda, que provía á súa igrexa de prior; os dezmos, preeminencias e rendas á que estababan sometidos eran varios, coa obriga de seren transportados a Pazos. A igrexa de San Pedro de Dadín era de presentación da Encomenda, que exercía a xurisdición civil e criminal; as rendas dos seus fregueses recollíanse na casa tulla de Saavedra, transportándose logo a Pazos. Nas freguesías de San Xulián de Parada de Labiote e Santa Olaia de Reádegos cuxas igrexas eran de presentación da encomenda, a xurisdicción era só temporal; as numerosas rendas á que estaban suxeitas recollíanse na tulla de Reádegos. Ademais a actuación da Encomenda de Pazos non se limitada aos cercanos termos municipais de Boborás e O Irixo, senón que afectaba tamén a terras pontevedresas, como acreditaban os foros á que estaban sometidos os lugares de Cambados e Couto de Nogueira.
 

próximos a cusanca

1715 - Apeo do Partido de San Cosme de Cusanca.
 
1762 - Novo apeo do Partido de San Cosme de Cusanca.
 
BIBLIOGRAFÍA:
JASPERT, Nicolas: "Peregrinos gallegos a Palestina y las relaciones entre los cabildos de Compostela y Jerusalén en el siglo xii" Potestas, nº 1, (2008), pp. 149-170.
PEREIRA MARTÍNEZ, Carlos: "Documentos da Orde do Santo Sepulcro en Galicia", Anuario brigantino, nº 30 (2007), pp. 211-230.

proxecto lobo

DEFINICIÓNS:
Plautus (Asinaria, Roma, : "Lupus est homo homini, non homo, quom cualis sit non novit" (o home é lobo para o home, non home, cando non sabe de que caste é")
Diane Keaton (Los Angeles, 2011): "... semella criado por lobos ... non sabe o que é gozar dunha comida con outros"

Lalín, el lobo - Alejandro Gándara

BIBLIOGRAFÍA:
CARTER, Angela: "The Company of Wolves", "The Werewolf" ("A lobamuller"), "Wolf-Alice" en The Bloody Chamber (1979)
FOLE, Anxel: Contos de Lobos (1985)
GALVÁN, Francisco: De buitres y lobos (2005)
HESSE, Hermann: Der Steppenwolf (1927)
KIKO VENENO: "Lobo López" en Échate un cantecito (1992)
METALLICA: "Of Wolf and Men" en Metallica (1990)

VÍDEO "lobos"

MARTIÑO NERCELLAS: o lobo en Deza e Galicia. o seu Plan de Xestión

lobos e cuartos, VIII

a suma inexacta dos versos das tres dimensións

o. Prólogo

nin borralla nin suores de febre enferma

e cómo que non!:

tiveron que votar, democraticamente

medrados os debates

e aproveitou para vencer a presidenta sumando o seu voto de calidade

i. os que tratan da parte concreta

na horta, a carón, baleiraban cisternas de zume de grelo:

abono para paradigmas novos.

nós pasamos co avión por riba e quedaron alí, traballando,

mentres canso dos montes vellos marchou o sol,

tamén todas as tribos.

ao regreso, xa noutro tempo, terminou a cea e chamaron a confesar

onde, filtradas polas reixas, admitimos as fraquezas no xermolo:

cada un segundo o seu grado e recado,

pero admitimos todos o mesmo:

coas artimañas mataramos os tres homes, os únicos que traballaran:

quen viñera de fóra, alleo

quen vivía connosco, na familia

quen tódalas mañás estaba no noso espello.

é imposible dar con referencia,

non formulan nin os inéditos teorías ou posibles que resolvan os atrancos.

imos ter que volver ás tarefas básicas

e aprender fabricar os primeiros pasos en linguaxe nova:

espidos de verbas,

comamos, manteñamos as crías, criemos novas,

durmamos antes de xacer sen querer nada

peneirándose polas físgoas da pel.

os mulahs entónanse, quéntanse

din cousas difíciles e as imposibles, as que teremos que saber

executar perfiladas no xesto de cadaquén.

poñamos por caso aos de fóra:

non che vai queimar, sexa cal sexa o coitelo que lixes no uso.

             mais cos da casa:

             sabe unha de que está feita o día que morren.

                         e chegamos á chave da nosa civilización:

                         que facemos coa muller do noso espello?

                         que lle facemos a esa?

a mensaxe do libro que me besbexa acomódase no meu puño pechado, violento

e tamén sensatamente nas lindes dun anaco de papel

pero empeñámonos na preparación da utopía:

na oficina de emprego hai unha demanda:

búscase profeta sen experiencia,

divulgador con vehículo propio,

intérprete con don de linguas,

alguén que emprenda ...

ii. da parte absolutamente abstracta

miraba o celme da lúa nos descansos de medrar pelame,

sentaba e cavilaba,

estudaba dende os ángulos que coñezo nos libros fundamentais

sen poder escribir glosa con sentido.

sabio de nada tiven fachenda de dicir

que sen memoria morrería, algunha tan prezada!

renunciaría ao desexo da vida que o carballo penso que non ten

pero estalei con tanta ausencia,

ilimitadamente condenado a gozar contra o sorriso tatuado nas vellas das aldeas illadas

ao verme coa compra do día nos supermercados que medran cando morre a loita.

co tempo aventureime a saber que xa me sentaba enriba do crisol de Agostiño,

decatándome do presente, onde vivía,

inda que non duraba nada i estaba sempre a morrer.

igual que a Gabriel e Elisa

esfarelábaseme o intre,

dubidaba entre, morriñento, os anaquiños dos meus pasados

ou, inquedo, andar na pescuda da miña Ansia,

a parte da neura que pretende letra capitular, sempre.

e nisto repenican as verbas do campanario

“ven xantar,” di miña nai, “que arrefría.” e voume,

pisando as pedras e a lama fría.

tan de vagar que saíu unha noite sen grilos.

atacou un lobishome e mateino

no corazón, coma lera no que se escribira coas armas que da a baralla.

rebulía cando o comín a dentadas.

estudei na súa cara, doume noxo e pateeino furioso,

piqueille os riles coa prata das botas de coiro,

sen desexar miralo, de momento,

pero xemeu de dor

e tiven que ir ver por baixo da carantoña que vestía. Non! Non a coñecía

mais fiquei con pesadume da caste máis provisoria,

axeonlleime, preguei verbas mal deprendidas:

podía ter levado persoa de meniño, liberador, músico na feira,

antes de ter posto aquela.

pero estaban de vir todas xuntas:

presentouse con cortesía, outro, deses que saben xogar con navalla e coa lúa.

pelexamos centos e centos ata que case morreu un

e o outro retirou moi malferido:

“voume, carallo, a correr”

“non me deixes, amor, tremo co frío.”

comprobeino pero agora si era ela

“quen me vai sandar as feridas,

as de fóra e as que medraron dentro?”

tiven que asentar a miña formación deitándoa ben deitada na beira

con tempo abondo, non houbo noite tranquila.

e non, non quería matar a terceira:

sería eu ou el sería,

e volvinme trabucar

coas que estaban debuxadas alí abaixo

na maquillaxe e no atrezo.

pero a mágoa maior é que estou sentado

vendo vir: “vaise debullar todo isto”

esquecerei que soñei.

sen conto, o neno non pode durmir.

e agora espeto no pau a navalla, contra a primeira norma de todas:

apréndese a tallar figuriñas

nunca a escarallar a madeira.

señores, cantade unha cantiga por min!

unha que me agasalle consolo

do que non virá mal o día que me arrepinta de ter tomado a decisión de Sofía.

iii. da danza entre ámbalas dúas

mira antes de falar, mira o espello.

celosas da súa relación, e nós só espectadores:

non empeza, incomodámonos, aburrímonos,

percorrémola dende os talóns ata o curuto,

ata que empezan os primeiros acenos

poñendo os brazos en cruz coas palmas cara a luz:

“son salvación, son. A vosa paz, eterna.

mais non beberedes meu descanso ata que vos ispades

e frío coma costume.

non veñades con roupa vella, aquí hai nada para vos

nin sequera máis palabras baldeiras de tanto enchelas co uso”.

lobos e cuartos, VII

... e, por fin, hai tempo mudaron lobos

e a patria exterminada? quen saqueou o tesouro das nosas raíñas?

quén vai subir volume, berrar versos?

quén será quen de prender o lume dentro desta sombriza?

queima chaves e portas, refrega o corpo,

baila drogas ata amencer, come sistema,

mexa logo polas esquinas, esterca as prazas.

a revolución sempre allea nas mesías, falsas e verdadeiras confundidas,

despois da larpeirada no común que sae das cociñas en remesas para pobres en caixas ricas ao abrilas.

ónde romperon as cadeas nas que viaxan as verbas dos edictos?

qué fixo Poder e o seu mecanismo?

qué maxistrado traidor non dou aviso?

quén non coidou das rimas, asustadas, saltando fóra do limes?

escaparon bárbaros do interior

cos metais correndo líquidos polos condutos,

cómodos de vir nas altas temperaturas.

e qué será de nós no corpo a corpo durante as werras

entre as que son ditas a chamar pola noite

e as suxeitas nas ficcións nas que se loita contra as que non queren que naza o día?

“amor, amor!, non saias pola porta!,

verde

para vampiros e saqueadores.”

“dádenos

o que tedes no medio deste círculo.

din: non miredes!

porfían: non veñades nin probedes!,

pero temos o material censurado, o que sabedes sabe rico.”

profesora cansa e fraca le relatos pirateados

que aleita e aloumiña

coma frío bronce, loba no museo.

van ler,

no espello do corredor, tan acolledor pero ...

volta metade, máis bela e máis plácida.

as outras nunca.

algunhas, poucas, quedaran nas cadeiras

mirándoa, tan cansa e fraca,

cos ollos máis abertos, violentas, anoxadas.

as listas

saben que hai que saír para ver ben,

pero non hai portas sen chaves que non teñen

e estudan ou traballan

e mesmo caen nas lazadas coas formas correctas.

“con isto na boca saberedes:

e nunca máis cousa ningunha.

si, será día que non cabe na artesa

onde soña imaxinación cocida.”

e días máis tarde

traxes impermeables saen das naves que nos atacan

mercan nas feiras, poñen lobos por se chove xente boa.

e fuxo no último dispositivo ás escuras dos antros,

alumeada polas urbanas, altísimas

e gobérname unha besta salvaxe.

pregúntolle a todas, tamén aos outros e aos louros:

“preciso roubar máis versos

para facer porta e saír matar o mundo vello de podremia”

preciso máis e venden moito

pero caro, moi viciado, moi amañado.

“se os comes cambias

de fisionomía, especie e raza pero

non te fíes dos que moven verdade cortada.”

e iso que na miña casa xa os había,

de piratear nos que trouxeran centurias auxiliares dos saqueos de libros do imperio,

a vasoira amoreábaos nun curruncho, coloreábaos de vermello o tictac do noso reloxo.

e unha man en traidora luva de plástico recolleunos na bolsa do súper,

coidando que eran vellos

e non valían.

só podes matar definitivamente

se queimas tamén os arquivos

e as ideas nas cabezas dos lobishomes co seu talento certificado.

saben que a sorpresa é unha ameaza remota:

a posibilidade e a súa devastadora inocencia;

por iso a matan cos esbirros.

veña! chamemos nas lindes! qué nos informen!

ónde se para? cándo? por qué?

e eles:

“deixade que se acerquen, que se poñan a tiro de canteiros e cabeiros

e a matar,

matádeos a todos!”

i entón os motores berran lobos tolos

o portavoz acusa o criador

i este morre preso dun ataque de lei,

cega pasando por riba dun caracol:

a min non! son verdadeiramente inocente!

os motores están tolos e mátanos a todos

dende a culpa,

a tesura dos feixes das espadas con xestos de amos novos.

e fano cun sinxelo e familiar porque

todo está neste cuarto que non nos deixa saír

coma se tivera os nosos dereitos

coma cando o verdugo e a morte falan da paga por traballar en día festivo.

escuso tanta presa por amasar verbas novas,

tanta ansia

en acender enerxía nas estancias que se van verter,

porque chaman seres sen anima

a durmir, comer, facer o seu mandado;

deixando só vidas cos seus quebrantos e cans bastardos,

armando cuartos abertos ao público en mil cores,

coas bágoas colgadas nos muros

cadanseu rotuliño explicativo das antigas civilizacións, catalogadas

antes de aniquiladas.

e pagan gustosos os turistas perfumados por ver tal cousa

monumento manifestacións da arte que paga quen realmente pode


xa o sabedes non?
dura pouco, é feble

o home con púlpito non fala acaso que entenda,

para a dereita a triste historia dunha nena,

cara a esquerda e repite

a arenga do emperador diante doss mercenarios!:

"quen mandou esta pregunta con fame?

que é a nación?, e a intención?

como fan as escravas tropas coas que manter viva a fame das súas preguntas?"

cobadázame un home engurrado sobre os bancos do teatro:

"sempre a mesma ladaína"

coas armas ao lombo as patrullas fixeron roldas diante das nosas caras

"saíde fóra, hai unha pregunta que chama por vós" 

burlándose, ríndose a cabalo das súas dentamias, trabando no medio das indemnes

e a nosa xente escapa co que pode

"din que pode ser unha luz nova, a que vos deixe ver as chaves"

"xa temos as nosas chaves, señores, as da casa e as do coche"

"CARGADE!"

lobos e cuartos, VI

dúas boas mans de mapas

férveme o senso perdido da túa palabra

e baixo o volume dos berros

existindo movemento na secreta chaqueta

para así buscar e buscar e buscar

para cos meus sentidos a mil

para probar a reborda no zume da túa descontrol

tiñamos a medra o día que pasamos

sen cinguir as túas brillas nin abranguer a túa luz berrando os cumios todos cheos, mortes cativas

trazos detrás da idea das dimensións de luz na túa cara

aparcando a carón dos teus cadrís rechamante,

remangado para saber o traballo dos teus resortes.

amabámonos de noite sen posturas,

cadrando con calquera música, calquera xiro, con calquera.

mans desacougadas nos teus petos,

buscabas e tocabas coma se fora unha das túas,

esbozabas recoñecemento mentres meu traballo respiraba.

logo tatuaxes,

o meu cálamo favorito nas coordenadas da túa pel

e noutras beiras.

agora durme, dáme o caldo:

afío canteiros e cabeiros para a werra

contra os ladróns de fiestras nas que miramos cores:

os verdes, os laranxas, os lilas máis os azuis

porque un aceno de cor pintaba as conxuntas do noso espazo,

porque daquela os augurios cheiraban ventos de mal nos discos e poemas que comeramos,

contratamos a dentame rexa dun abrelatas, aquel que se

excedeu no celo e trouxo toda a súa sippe,

decidimos remediados con máis males e

así foi como comezou a sucesión de guerras mundiais

na coroza da colleita do millo.

dende alí mudou a miña idea, cando mudou a miña aldea,

a morte e a ferruxe combatían ferozmente as burbullas que escapaban polo cuarto

nun trono e noutro.

yes, I was one of the four queens, too.

chaman á porta e abro eu
unha tarxeta con Moses metida nun cesto
e letras ciscadas que ocupan o día, todo,
nas palmas das mans, amoreadas.

       ti míralas, estúdalas, aparece unha figura nova con cada súpeto
       pescudando aloxamento.
       ás veces case articulas a cadea ata peza que queda alén
       e vai e rompe,
       cae,
       maldís e outra vez:
      
             aliaxes de verbas, de sons vagabundos,
             achados; poutadas sen acubillo, determinándose clandestinos.

                   tápate ben,
                   escríbete e sube no vento para que borre segredo,
                   escribe tesouros nun papel, o vento espállaos todos,
                   muda orden nas túas letras, pérdense no souto dos farois negros;
                   se é beleza que sexa incomprensible, que nunca se entenda!



espectáculo prodixioso: a mala maraca nas túas mans
pretendendo un ritmo caribeño que fuxe, testalán,
que a velocidade derrama tolo goteando no asfalto que contén a cacharela

mentres o sol de verán entra no solpor
e nos meus ollos céganse coma as dagas persistentes que fixeron casa na luz máis luminosamente dourada que foi posible
en belisario

            i entón volviches animal sen control ata a praia na que os apócrifos
            describiran noite
            i entón contáronme os que aguantaron sen durmir que volviches
            animal feroz

hoxe son bravo e podo dicir que mentes

se a cor da noite sume a potencia dos meus ollos
e é iso o único que podo ver na túa fala
é entón un claro invento tentando tapar vicios, metal incrustado nas nosas carnes, indefensas
inda que grilos quentes nos arrullen.
as dúas que sempre loitan, alén de po, estragando a potencia do espello
mentres nacen meniñas as candeas
elas acoitelan o silencio, o vello, e vou lembrando a impotencia que transforma
no meu individuo aquela promesa dos nosos bicos, fronteira entre o seu propósito e
o que resultan ser
porque teño dentes lambidos que soñan monstros
devorando niños na túa carne de camiño á alma que xa non tés,
rastrexando cos seus cans os que andaches,
sen correr, con música sen notas, sen esquecer que xa non teñen máis fame,
que o león que devorou a súa propia fame.



as follas dos castiñeiros que non libera o vento
incansable señor da luz anana e inutilmente dourada que manda
o primeiro día frío do noso inverno xuntos.
si, debe ir moito frío fora,
o bafo dos meus ollos nos vidros lixados asinan efémera testemuña

noite
e acendeu alguén luz alá lonxe que aumenta, diminúe e esquézome
volvo dos traballos e alí, vou por un iogur á cociña e médrame unha ansia,
non está!
porque é noite

pero nos debates do sono,
cando os beizos viaxeiros dende o infindo traen a luz feita fíos
vermello paixón, branco ambición, morte negra,
tecidos esgotados na poza máis fonda da casa,
quedo preso no cuarto e, xuntos coma serpes fías, os que queremos tecer son explorados,
cartografados pola werra que sempre gaña a paciencia do tempo.

lobos e cuartos, V

pezas para facer crónica da primeira persoa desfigurada

e a canción que ás veces se escoita á beira do mar

cando me bate nos pés e me calmo no seu bruar, lembrando:

impasible

eu, deus, son impasible

ao tempo e o seu remuíño,

mais

no máis feroz xesto de soñar

cerco a miña vida,

eu, deus, cerco o meu allo

contra o tempo e a súa verdade.

e quero dar un paso atrás e vai alá o mar

cos meus vestixios, os que contan que sempre remato

cos feixes de preguntas no chan,

sen contestar.

1

eu era coma as outras, iso dixeran, iso me meteran dentro, iso rezaba eu

e dende o día que me queimei nas brasas matei o esquema vello

e non durmín ata que me salvaron as avoas

sen rematar a distancia alén do limiar

e baixaron falar, retrazarme.

colándose no cuarto coma pantasmas,

sen coreografía

maría e elisa debuxaban amorodos durante as mañás frescas.

pero espertei,

asustada por un motor tolo.

e no velorio, eterno,

desexei

felices versos e novos que puidera dicir coa dentamia das festas.

pero espertei e un día máis, sol e azul,

na mesa do almorzo cheira a lume de carballo porque

arde a aldea queimada pola aldea oculta,

sen limes:

chotean na cidade coas drogas cortadas e potentes as defensas que nos quedan,

e veñen outra vez os lobos.

coa cara pegada nas fiestras somos só as nenas que

ven a saliva pingando pero realmente pelis

co deleite das preguntas que afogan medo.

e quen pode saber que se traza nesta forxa

coa de vexetariano moendo melancolía en pozas

adestrando fama a berros nos antros:

escóase sangue de culpables de ser tan inocentes

moi moi callado, pendurado entre envelenar ou construír

un niño de las, liños, sedas.

cando entren de balde os escolares ao museo

confirmaranse todas as leis marciais

e as súas consecuencias as sentencias:

“morte, morte sen conmiseración,

aniquilade os que erixen as pontes e os camiños que deberían ser falsos”

son raza que me defendo contra traizón nas historias dos babecos,

e os asaltantes nocturnos nos camiños roubando inocencia de todas as xentes

coa que enmascararse ademais do entroido.

lembrádeme ben, quérovos!!!

sen ser preciso que o faga

xa me declaro culpable:

que nos definan os nosos mesmos cabeiros e canteiros,

os camiños que se deben percorrer.

salvaxe no círculo do rei, fun con marcas abondo de valor,

e sigo a ser,

mais no tránsito, devorando a vosa carne

abordoume outra posibilidade contando co eternamente interno, repetindo

que só é posibilidade.

lembro os nosos principios

quitando as cousas da súa novidade

aprendéndome repetidor o seu uso e a súa desorde,

a vellez das cousas novas,

unha artimaña do demo das palabras,

o episodio das cereixas na primavera que comeron e

quedou arredor da boca e nas manciñas

unha forma vermella que podería ser sangue

que lle limpamos co pano da cociña co que tamén

limpamos a reborda da comida cando ferve por riba das mesas.

sexamos finalmente o que temos de ser!

e se así nos toca, cacemos as ovellas brancas

tingamos de vermello os panos brancos

construamos un inferno que non esquezan as que poidan escapar

da nosa fame fartada e esquecida mil millóns de veces!

eu voume logo medrar pelo ata o último,

en variedade abondo para as miñas vicias.

2

tamén lembro un día de moito, moito que facer

sabía que era enfermo, pero con tanto que facer:

“fágocho con rebarbadora; anestesia, opcional”

contaron que con moita asimetría me defendeu o cerebro en dous.

ao espertar non sabía, pero escoitei:

“ben, xa che está

pero sabes que só é un apaño”

agora ben sei que era un día de moito, moito que facer

coas moras e sorpresas presas de todas as tonas mestas.

3

espertáronme as campás ao tempo

de rendar as flores no xardín

e de paso matei, sen saber onde os poñer a secar, os costumes.

mágoa que os veciños quixeran dar parte por culpa do seu recendo a podremia e policromía

e me levarán preso máquinas verdes niso de oulear

que logo biquei comprobando a temperatura da súa calor traidora.

non quería máis ao quente

e saín ver se me arrefriaba aquela noite tan manchada de estrelas,

saín para saber como me sentaban os coitelos na pel,

quixen oír como se pronuncian os corazóns que soan mal porque están rotos

pero como din que non sei falar

porque non entenden as miñas preguntas

e din tamén que no norte inda deixaron carballos sen queimar

entón volvín entrar a durmir sobre as películas do esterco

o día que por fin marchei da casa choraron todos

os pequenos, miña nai

           menos etelvino

porque nunca máis

sabían que nunca máis volvería contar contos na cociña

pero agora non choro porque aprendín

que o que a vida me manda é facer casa

no medio da tronada coas que veñen para ser as miñas amigas

miña nai, quen apuntalou as trabes do caderno, advertírame.

meu pai, quen quixera ensinarme a escribir coa outra man,

non estaba, non o deixaran chegar a tempo.

por iso:

o primeiro día que entrou a música na boca

sentoume ben irlle detrás fermosa.

e atopei homes facendo chourizos na súa propia asadura,

a sorpresa e o medo coincidíronme

pero ás veces non se fai nada con fuxir.

collín o caderno coa redacción escolar da miña historia e finalmente boteime fóra.

alí vivía ciscada a miña experiencia, que suspendeu estudando para maestra: a descrición dos meus pasos, as frases das conversas cos factores pedindo billete para os trens nas estacións que os conservan.

"e"

aninovo e rachei cadernos lixados do po,

o meu esquecemento quedara alí

o que semellou útil.

mudei casa,

levei sen saber que levaba a pancada do abandono

coma quen, bárbaro, deixa can en rúa estranxeira:

aquilo era meu, acompañárame, dérame o que se ve e o que durme dentro.

mais cheguei valente, fixen limpeza,

pero quedaron baldeiros, os caixóns, porque tirei

inda o que non valía.

lobos e cuartos, IIII

son puño afundido no caixón cos segredos,
queixas da luz, desautorizada nas directrices de simplicidade,
reméxense incómodos e multiplicados en razón das confusas sedas mesturadas nas dedas,
engordan cousas nas caixas cheas:
as que só tiveran unha laranxa, unha castaña con outras verdes e amarelas.

coma aqueloutro na caixa dos teus xoguetes

ata o ombreiro, cara na parede baldeira

rebuscando no fondo ata sorpresa dunha poza de serpes.

hai que entender, por tanto,
      a parte na que se debulla o seu debuxo a piques de entrar,
      e cando dúas boas mans de mapas deixan ver que non sabemos
      se nos queremos ou nos odiamos,
      eu máis a compañeira que me buscou, a quen seguín desesperado,
      e de onde nos atopamos, loitamos e teremos que volver nacer
      sen saber como,
      e a parte na que estou soa diante do espello,
      o que tamén lle falou a Silvia no verso que roubou Sabina na area de Lalín
      e que conta a andaina na que moitas veces deixamos de ser quen pensamos
      que somos.

Kauft nicht bei Juden

1 abril 1933: recén chegados ao poder, os nazis realizan a primeira campaña a nivel nacional de acoso contra a poboación xudea: tendas e lugares onde traballaban profesionais desa etnia foron sinalados coa estrela de David, e colgáronse carteis coma o da imaxe: "Deutsch! Wehrt Euch! Kauft nicht bei Juden!" ["alemán@ - protéxete - non merques aos xudeospechados"]. producíronse numerosos actos violentos que a policía fixo moi pouco por reprimir. días antes Walter Benjamin e Gershom Scholem cruzan cartas onde xa se reflectía o que empezaba a acontecer en Alemaña (Correspondencia 1933-1940).

lobos e cuartos, III

unha e o mundo a carón

acaba,
fai guión cheo de mentiras, monstros mesturados de homes,
donas e cabaleiros, namorados e nenas na cadea
paisanos e votos presos incinerados nas furnas,
acaba,
faino co portátil.

a poeta cursi

non vou
cara aí non vou e deixar perder estes

unha das que entra sen chamar, sen cervexa e sen cartos

e estarás sempre aí, coidando neles,
non si?

o mundo, a carón, escachando a rir

lobos e cuartos, II

as voces veñen lonxe e dentro
roubando e sementando por riba das nosas lendas:
a poeta que pretende presenza, a que se cría poeta,
as mortas que quedaron no medio do mar,
as que veñen sen chamar, cervexa nin cartos,
todas á mesa antes de entrar o sacarrollas a traballar.

e logo desbórdanse todos os líquidos nunha bandexa, cos humores,
articulando coidadosamente a lei do galimatías porfiado e aleivoso.

en reposta teño propósito de paciencia,
que segue o carreiro que traballan os fíos dende as puntas
á raíz, alí onde as mensaxes
que quero contribuír a amencer

e seguro virán sen a rutina das que marchan da estación soñando

chegar salvas ás cabanas

nos diálogos que temos que volver aprender a medrar

lobos e cuartos, I

“cara Baxín, camiño nevado con invernía,
saíron lobos”

“e qué pasou, doutor?”

“coméronme toda, Domingo”

Historia do doutor Casado (e todos nós)

segundo Manolo Rivas

e o que me engade cada mañá

o ruído da ansia

dúas gotas

era avaricioso e non quería que os cativos sufrirán máis do debido. cotizarían máis nos mercados. a construción da mota avanzaba máis lento do que podería pero el non tiña a autoridade e limitábase a facer o que lle dicían mentres deixaba que os seus pensamentos o distraeran do tedio do campamento. no medio do rebumbio fixouse nos cetreiros. semellaban en algo ao que el facía, pero había máis que non se podía encerrar nos días daqueles homes. xa non.

que buscas?, a quen buscas?, iso era o que medraba dentro cada vez con máis forza. dentro de quen se oufanara de matar sen sentir.

sabía que en pouco chegarían a invernía e as mandas de lobos. e estaría sen forzas.

se quería ter tempo para descifrar aquelas imaxes que lle bulían na cabeza e acougar máis lle valía coller os esenciais e botarse aos camiños que ían cara o sur. Áxila sentía que era hora de volver.

[…]

tiña perdido a conta dos días que levaban no camiño sen ver a ninguén. o grupo reducírase. Áxila sempre ía diante e os demais esforzábanse por seguilo. era enorme e había sitios onde as árbores querían tragar o camiño e el, ofendido e enfurecido, abría paso coa súa hacha. sen miralos, como se só fora cousa súa.

paraban para comer ou roubar a comida; ou se presentía perigo e organizaba a defensa ante os agresores que inda non se vían.

polas noites, sen decatarse, e cando o vello rachimborgo xa estaba contando outra das súas historias, durmíase esgotado, sen saber se Áxila conseguira por fin descansar. pero sospeitaba que non.

igual soñara un desexo pero cría ter visto bágoas naquela cara inexpresiva. cada vez que soaba na noite escura como traizoaran ao castelán da fortaleza onde os tres ríos. aguilloárano coas lanzas, xa indefenso, ata matalo. e tiraran o corpo na corrente.

de tantos rapaces que había no campamento pedírao a el. non sabía porque; nin sequera o trataba ben. só ás veces se decataba que o miraba fixamente aparentando mirar outra cousa; un monte próximo, a silueta dunha ave no ceo.

o seu pesadelo era espertar un día e non ver as costas daquela figura envolta en gris, sempre cabalgando en cabeza. iso e o medo.

patti smith e robert mapplethorpe

queríanse inda que a el lle gustaban os homes e a ela tamén, a súa historia está en Just Kids

pilar del río e jose saramago

2007, Pilar del Río e Jose Saramago en Lanzarote