estirpes de verdugos

hai anos, un verdugo que viña de aforcar un reo coma min nunha parroquia a tres días de camiño non atopou quen lle dese cama, e tivo que ir durmir a un pobo próximo.

ao noso aforcamento asistiu moita xente, e entre ela un tal Ramón, que non sei se era de Dozón ou do Irixo, e quedou enfeitizado pola súa arte, por cómo saudaba á concorrencia, e seguiulle os pasos, escoitando como falaba co estamento oficial, principalmente o noso alcalde, e cos gardas civís. aquel acento notoriamente vandalusí mareábao e deixábao estomballado de pracer.

o verdugo saudaba moito pero era pouco saudado, pero iso a Ramón nom lle semellaba raro.

pasou ao Xulgado a botar unhas sinaturas nos autos pertinentes, e leváronlle alí pan e xamón e unha botella de tinto, e mentres repoñía forzas, contou dun que axustizara alá en Murcia, ao cal o crego que lle recomendaba a alma ofrecera un vaso de viño.

o murciano rexeitouno dicindo que era branco, e que por iso non o bebía, que a non tardar unha hora íalle dar ardor de estómago. en cambio, o tinto acaíalle moi ben. pero xa non había tempo de irllo buscar.

os presentes apenas riron o conto, pero Ramón ría que se escarallaba. porfiara ata que o deixaron estar onde o verdugo repoñía forzas logo da faena.

-no momento da morte hai distintas reaccións no patíbulo. un mesmo día axusticei un labrego e un estudante por ter matado un terratenente.

o labrego tiña vinte anos, enorme coma un oso, cabelos longos e ollos azuis, que se metían dentro de ti se o mirabas moito. trouxérono á praza do pobo para aforcalo diante de todos. en medio do silencio de homes e mulleres, que foran ata cos nenos para ver o espectáculo, levantei o lazo para poñerllo ao pescozo, e o oso con absoluta tranquilidade ergueu a mandíbula como ofrecéndome, a xeito de cabaleiro, a súa gorxa.

pero aconteceu o incríbel.

cando accionei o mecanismo e o corpo caeu no baleiro, rompeu a corda rompeu e el acabou caeu esmendrellado no chan. pero ergueuse, coa caluga medio dislocada e o pescozo case rebentado. tanto que se vía como se lle escapaba sangue por fóra e por dentro. e novamente, con toda dignidade, volveu ofrecerme a gorxa para a segunda corda.

pero non había caso, non eran cordas para o peso do labrego, porque a segunda tamén rachou coma se fose fío de coser.

fixo un esforzo sobrehumano para erguerse outra volta pero quedou a catro patas, cegado polo sangue que lle enchía os ollos e respirando en medio dos ronquidos que lle causaban os borborotos que lle asolagaban as alegrías. outros oito fillos de labregos coma el, pero de uniforme e en acto de servizo, arrastrárono como puideron e, medio sentado medio en crequenas, puxéronlle a terceira corda ao pescozo. e esta vez si, quedou soberana, tensa coa súa carga, que pegaba sacudidas coma un galo bravo.

ao estudante trouxérono vestido cun pantalón marrón de tergal e unha camisa branca que lle quedaba frouxa. estaba ben atado. tanto que as cordas xa lle cortaran a circulación nos pulsos. era todo palidez e na súa face reflectíase a fame dos estudantes pobres.

nom sei porque o imaxinei tardes e noites de inverno metido na cama permanentemente atermiado polo frío e calado pola humidade do cuarto no que porfiaba por estudar, como lle dixeran na casa, para nom volver nunca a ter frío e chegar a vello sen reuma.

este nom ofreceu o pescozo coma o outro. ao contrario, comezou unha resistencia desesperada.

nom tiña libre máis que os dentes e comezou a bailar furioso, tratando de alcanzarnos. inda preso das cordas semellaba imparable, coma un lobo solitario e escuálido defendéndose dunha manda de cans.

ata que o máis activo dos uniformados lle acertou co golpe definitivo e agarrouno dos cabelos negros e sucios. e con outro que o agarrou dos pés puideron guindalo no chan e alí, furiosos, quebráronlle a patadas as gañas de trabar a ninguén. erguérono todo escangallado, coma unha cascuda á que lle pisaran o abdome. e colgámolo.

a algúns pareceulles que inda no último estertor, o estudante abriu e cerrou a boca. coma un lobo famento que quere trabar carne fresca e tenra. así o contaron, nas lareiras, nas tabernas, nos ultramarinos. ata que todos pensaron que así pasara, quedaba mellor o conto e o estudante nom lle importaba a ninguén.

cando acabou de falar, o verdugo colleu o seu maletín e marchou só a agardar a dilixencia que había de levalo á cidade.

a xente apartábase ao seu paso; case unánime. ía falando só, mentres seguía saudando.

comezou a chover e Ramón achegouse ao verdugo. abriu un paraugas que levaba para cubrilo, e mentres camiñaban íalle preguntando se tardara moito en aprender o oficio, se a paga era boa, se había que viaxar moito. Ramón nom deixaba de preguntar. tíñalle botado o ollo a unha moza do Sanguiñedo pero tiña medo de dicirlle o que quería ser por se ela se botaría atrás. se a el lle pasara algo así.

-eu sonche un funcionario do Estado coma outro calquera. nom apesto e os meus cartos tampouco, inda que moitos opinen o contrario. sonche moi estimado polas miñas amizades do Bierzo, como antes o fora en Astorga. tamén son un científico, pódese dicir. propuxen ao goberno unha máquina portátil máis perfecta que a guillotina, á que chamo, en honra da raíña, ‘a sabeliña’.

Ramón non sabía o que era a guillotina porque nunca escoitara falar dela. o verdugo explicoulla, e logo a súa invención, insistindo en que era indolora para o penado.

e que no que tocaba a mulleres, que el estaba casado cunha estranxeira, de Carmona, ao outro lado da península, na Vandalucía, con pais que collían algo de viño, e que se poñía moi mimosa cando el volvía dunha viaxe profesional.

-a min o que menos me prace é o aforcamento, inda que siga de moda. é unha cousa primitiva que precisa de poucas aptitudes mecánicas.

tamén teño un nó corredizo propio, que nom aceptan no ministerio, porque en GZ nunca se premia o verdadeiro mérito e deixamos que inventen os outros para logo mercarllo e presumir de modernos e instruídos.

un nó así, dixo.

sen que a Ramón lle dera tempo de nada sacou a bufanda e pasoulla polo pescozo.

pensou, claro está, que ía morrer naquel mesmo instante.

o sangue do corpo partíuselle en dous, e un frío que nunca sentira subiulle sen saber de onde polas costas arriba ata instalarse confortabelmente na cachola; mentres outro, incribelmente xeado, lle baixaba ata asentarse nos riles.

desmaiouse.

ou iso debeu pasar porque cando volveu en si, estaba sentado no chan, todo enchoupado da chuvia que inda caía, frío, enriba do paraugas aberto, e tiña arredor do pescozo aquela mancha vermella, do grosor dun adival, que lle durou toda a vida.

-salvei de milagre, comentaba sempre.

pero estirpes de verdugos, coma de persoas, hai moitas e moi diferentes entre si.

deturpación, tamén, dun feirante coñecido de don Álvaro Cunqueiro - @xindiriz

Gaiás: &viii

pero aquelas viaxes remataron de vez cando don Román quedou sen voz.

tivemos a mesma espiñada.

levantei a mirada e no xardín, amarelo e negro, eu sabía que só había un home inda que nom o vira; infranqueábel coma un fatalidade.

-o porvir xa existe, pero eu son amigo seu. podo volver ver esa carta?

xa tiña o revólver preparado e aproveitei cando don Román se ergueu para abrir o caixón do escritorio alto.

disparei.

caeu ao chan sen unha queixa, ao instante. unha morte fulminante e inmediata.

o resto é absolutamente insignificante. excepto que nom foi o capitán quen entrou a arrestarme. foi a muller que vira en Botos e que intuíra na praza da aldea.

fun condenado a morrer colgado ata a asfixia. pero vencín, dun xeito abominábel, e conseguín comunicar a Berlín a localización exacta na que estaba o presidente Castelao.

fixérono onte. lino nos mesmos xornais que nom acertan a resolver o misterio do asasinato do sabio medieval don Román Gaias a mans dun total descoñecido, alcumado o valido.

sen embargo, o meu superior, na súa oficina de Berlín, descifrou o misterio. o meu problema consistía en indicar, no medio do tumulto multiforme da guerra, que o lugar se chamaba Gaiás. nom atopei outra maneira que matar a unha persoa con case ese apelido.

o que nom sabe, é imposíbel que alguén o saiba, a inmensa dor e canseira que me supuxo cumprir a miña misión.

antes de que esa semana terminase, eu corrín a mesma sorte que Ramiro.

@xindiriz

Gaiás ao completo

Gaiás, vii

en caderno vermello, Paulo de Austria conta trece historias case mínimas. en todas elas el mesmo é o protagonista. e en todas as coincidencias e o azar xogan un papel fundamental.

na historia que fai o número oito refire que tres anos antes atopara unha carta na súa caixa de correo. sen embargo, el nom era o destinatario daquela carta. ía dirixida a un tal Roberto Gomes, con domicilio en rúa das Antas, Porto. a carta fora devolta porque, no enderezo indicado, nom vivía ninguén chamado así. pensou que todo se debía a un erro pero cando se fixou no remitente leu o seu nome e o seu propio enderezo.

nome e enderezo estaban impresos nunha etiqueta, das que se poden encargar en paquetes de 200 ou 500, e que se anuncian nas caixas de mistos. Paulo nom lembraba terlle enviado carta algunha ao tal Roberto.

a carta, mecanografada, respondía a outra misiva previa de Roberto para Paulo e estaba escrita nun estilo rimbombante e garboso, preñada de citas de filósofos marxistas franceses. eloxiaba a Roberto polas ideas que desenvolvera sobre un libro de Paulo nun curso universitario.

-unha carta desprezábel, absurda. o tipo de carta que nunca escribiría a ninguén. e, sen embargo, levaba a miña sinatura, e eu era o remitente.

un seu amigo tratou de tranquilizalo dicíndolle que alguén estaba a facerse pasar por el. era unha moda recente, a chamada arte por correo. un lector, quizás o tal Roberto, desexaba que soubese o que pensaba sobre os seus libros e, en vez de facelo de xeito directo, envíalla a un suposto Roberto para que el a recibise ao ser devolta.

soaba retorcido pero nom máis que a existencia de alguén que escribía cartas facéndose pasar por el.

quizás exista un número inabarcábel de mundos. moitos deles case idénticos, con lixeiras variantes entre si. en moitos vou iniciar unha misión de alto risco e antes bico o anel co selo familiar en busca de valor e compromiso ante o que me espera.

o bico semella ser un conxuro, unha porta máxica que me permite mudarme desde unha realidade a outra.

xa o propio Cicerón teorizaba en primeiras académicas sobre algo semellante. e Hugo Edreira, dun xeito máis preciso e científico, publicou interpretación dos mundos múltiples, libro segundo o cal existen universos sen número que albergan calquera realidade que poidamos imaxinar. trátase, nom obstante, de cuestións físicas extremadamente complexas das que pouco entendo.

en ámbitos menos ousados, na actualidade, tamén a teoría de cordas postula a existencia de dez dimensións, en lugar das escasas tres do noso mundo coñecido. esas dimensións extra poderían permitir a existencia de universos paralelos. como se estar vivo consistira en viaxar a través de fíos de luz, coma nun arpa xigante que envía acordes musicais a través do espazo e do tempo.

a luz contida nos fíos da arpa sería unha enorme biblioteca na que hai que entrar para ler nalgún dos seus libros as claves da viaxe vital de cada persoa. e en moitos títulos de tales libros figurará a palabra labirinto.

nalgúns deles Paulo atopa cartas na súa caixa e onde el imaxina acoso, impostura ou bromas, un de nós supón a existencia dun admirador algo estraño. Casal de Bueu pode que describa portas entre as dimensións e os tempos, nalgúns dos cales Paulo é vaidoso, insoportábel e en situación de permanente insatisfacción consigo mesmo e cos que lle rodean. dalgún xeito esa carta chegou á caixa desde outra dimensión, onde o tal Roberto nom existe.

todo isto podería explicar tamén os millóns de envíos postais que se teñen perdido ao longo da historia da correspondencia entre os homes. onde están entón todos os demais envíos chegados por erro desde outros universos?

nom parece nada raro que Paulo, inda sen entender a razón, nom fora quen de tirar ao lixo aquela carta que tanta certeza e inquedanza lle causou. viría a ser como se Florencio de Ames tirara a flor que, a pesar de escribir xa totalmente esperto, lle logrou roubar a un soño.

quizás todos os obxectos estraños que se cruzan no noso camiño, en feitos que acostumamos atribuír ao azar ou a simples coincidencias, nos chegan desde outros espazos, tempos ou alternativas. e pode que as cousas que nós imos perdendo polo camiño as garden outras persoas como se fosen tesouros, noutros mundos.

de feito, un día, eu mesmo recibín unha carta, quizás do pasado, na que Xabier G, que semella coñecerme perfectamente e a quen eu nom coñezo de nada, me conta que Guillerme estradense, logo das derrotas inglesas posteriores ás vitorias da Armada, acabou en GZ.

vendérono como escravo nun peirao dunha das nosas rías. logo dalgún tempo, grazas quizás á súa labia, conseguiu mercar a súa liberdade.

pero xa quedara tan atrapado nos nosos lugares, o noso clima, a nosa comida e as nosas mozas que, en vez de volver á súa terra, como sempre quixo Miguel de Cervantes durante o seu cativerio en Alxer, quedou a vivir aquí e, para pasmo de moitos, escribiu, entre moitos outros entremeses o motivo para que, algúns séculos despois, don Álvaro Cunqueiro trazara o incerto don Eladio.

tamén insinúa Xabier G que pode que Guillerme nunca existira e que en realidade fose Cunqueiro quen escribira todas as súas obras e inventara os trazos biográficos que investigan os eruditos.

dise que as primeiras obras do estradense están empapadas de xiros ingleses e vikingos, cheas de vento mentireiro, dese que se especializa en levar novas dun lado a outro, mudándoas e deturpándoas e volvendo tola a moita xente no proceso.

Gaiás, vi

na inmensa maioría de ficcións, os mentireiros manexan varias opcións pero escriben só unha e descartan o resto.

na trola de Casal de Bueu, a trama celeste, un capitán sen nome debe localizar a dous axentes inimigos infiltrados en GZ durante a IIGM e liquidalos antes de que logren atentar contra o presidente Castelao.

logo de localizar e neutralizar a un deles, un tal Ramiro, perde o coñecemento, e esperta nun hospital militar. cando lle dan a alta, ninguén o recoñece, nim os seus mellores amigos. el a eles si, mais trátano coma un tolo cando se acerca a falar con eles.

está na mesma cidade na que sempre vivira. pero todo é distinto, sobrenatural e sinistro.

volve ao cuartel e ao segundo día asiste a unha reunión onde lle ordenan estar preparado coa súa tripulación para voar tan pronto se reciba información sobre o paradoiro dos principais dirixentes inimigos. será unha misión case suicida e deberán descargar a súa carga explosiva sobre unhas coordenadas que só el saberá.

pero ao erguerse da súa cadeira ao rematar a xunta desmáiase e esperta nun hospital militar que lle resulta familiar. recibe moitas visitas que o tratan con cariño o e lle falan coma se o coñeceran de sempre pero a el resúltanlle totalmente estraños.

tamén a muller que chora mentres lle pregunta unha vez máis se nom se lembra de cando viaxaban cos nenos a todos lados e eran felices.

os médicos nom atopan o seu mal pero as súas constantes vitais son estábeis. así que coa alta entréganlle unha comunicación do alto mando que lle insta a presentarse nunhas instalacións sitas nun dos peiraos da capital.

ao chegar recoñece aos compañeiros e saúdaos efusivamente. comentan que hai en marcha unha misión que os levará a Berlín. deben infiltrarse na capital alemá e obter información sobre as intencións e plans máis inmediatos do Reichstag.

sen embargo, no que máis tempo empregan é en poñerse ao día das súas conquistas. entre gargalladas levanta outro chupito de licor café pero o seguinte que lembra é espertar nun hospital militar.

nom pasa un día sen que un dos seus camaradas o visite. ata que se recupera e recibe a alta. ao día seguinte, no cuartel, o tenente dille.

-Ramiro, tes que ver un bo médico.

-por que?, nom me atoparon nada grave. o que pasou achácano á presión. nom ten porque volver suceder.

-xa che pasou tres veces. que eu saiba. pode que fosen máis. este diario é teu. penso que debes ler o que pasou.

colleuno e leu, …

o día que escapei do cu daquela galiña

nunca lle contei a ninguén o que pasou o día que comecei a escribir. nom lembro que idade tiña pero debía ser moi novo porque no Grupo inda nom coñeceramos a don Antonio Rei.

era día de feira e ía con meu pai polo medio daquela madeixa de tenderetes que ofrecía un pouco de todo e pasamos por onde un no que tamén vendían pitiños de cores.

ía sol. debía ser sábado porque todos sabemos que o sábado, antes de subir xantar á casa, sempre hai solaina. inda que sexa inverno.

meu pai dixo que xa nom tiña idade pero púxenme moi pesado e acabou mercándome dous pitiños. cando cheguei á casa subín ao cuarto e quitei os zapatos dos domingos e da misa da súa caixa e metín nela os pitiños.

pola tarde pedinlle a miña nai máis cartos para mercar outro e ao volver pasei mirando para os tres ata que me chamaron para cear. despois seguín pasmando e alguén me meteu na cama e me arroupou para que nom pasara frío porque eu nom lembro telo feito.

cando espertei, e cando saíron todos, roubeille cartos da carteira a meu pai e fun mercar outro. e sen darme conta co paso dos días cheguei a ter unha ducia de pitiños metidos na caixa.

ninguén dixo nada de nada pero meu pai decidiu mercar algo de arame e fixo un galiñeiro na casa da avoa María. ía comezar a escola e nom habería ninguén que coutara deles. alí estarían ben, pastarían a gusto e eu podería ilos ver cando quixera.

de feito ía moitos días ao acabar as clases. leváballes comida e volvía pasmar.

un día, durante a miña visita, vin saír unha galiña bataraza do galiñeiro. asustouse ao verme e quixo escapar. entón vin o ovo que case lle caera do cu. corrín para quitarllo. debía ser o seu primeiro ovo pero tamén era o meu.

logrei collela pero volveu meter o ovo no cu. metinlle o dedo ben dentro para ver de poderllo sacar pero, nom sei o porqué, foi entón cando se me ocorreron unhas frases indispensábeis.

solteina, saín do galiñeiro e volvín correndo ao meu cuarto tratando de nom esquecer aquelas primeiras liñas.

nom volveu haber día en que nom borranchase algo, coma as estirpes dos verdugos.

roubado e deturpado por @xindiriz

Gaiás, v

-asombroso destino o do valido, dono e señor da súa terra natal, experto en astronomía, astroloxía, e na interpretación infatigábel de textos relixiosos, xadrecista, poeta e calígrafo.

deixouno todo por escribir un libro e trazar un labirinto. renunciou aos praceres da opresión, de decidir a xustiza, do leito numeroso, dos banquetes e inda da erudición. traballou sen descanso durante trece anos no pavillón da soidade transparente. e á súa morte nom se atoparon máis que escritos caóticos.

a familia, xa o saberá, quixo queimalos; pero alguén, un monxe din uns, outros un escravo de nome Guillerme estradense, insistiu na súa publicación. os do seu sangue seguimos a execrar a ese home, fose quen fose.

esa publicación foi unha insensatez porque o libro é unha maraña contraditoria de borradores. examineino algunha vez: no terceiro capítulo morre quen volve estar vivo no cuarto.

en canto á outra empresa do valido, ao seu labirinto, o labirinto está aquí. nesta biblioteca ou en calquera outra.

a min, case un bárbaro, tenme sido deparado revelar ese misterio diáfano. logo de tantos anos, os detalles son irrecuperábeis, mais pódese tratar de adiviñar o que aconteceu.

o valido diría unha tarde, retírome a escribir un libro; e outra, retírome a trazar un labirinto. todos imaxinaron dúas obras, mais ninguén acertou a pensar que libro e labirinto eran un mesmo e único proxecto.

o valido morreu e ninguén, nas súas extensas propiedades, atopou labirinto ningún. pero dúas circunstancias puxéronme na solución do problema.

unha, a curiosa lenda de que o valido se propuxera un labirinto que fose estritamente infinito; outra, o fragmento dunha carta que descubrín.

-don Emilio …, tratei de dicir.

-vostede confúndese. don Emilio nom sei quen é. eu chámome Román e son o fidalgo destas terras. nom coñezo a ningún don Emilio.

don Román levantouse, molesto. doume as costas por un intre, e abriu un caixón do escritorio. volveu cun papel antes carmesí, agora rosa, tenue e cuadriculado. puiden apreciar nel o renome caligráfico do valido. lin con incomprensión e fervor as palabras minuciosas que redactara aquel home do meu propio sangue, deixo a varios porvires (nom a todos) o meu xardín de sendeiros que se bifurcan.

volvinlle a folla en silencio. asombreime de aquel home nom se chamara como debía chamarse e, sen embargo, todo o resto de circunstancias tivera sentido, completo.

-antes de atopar esa carta preguntárame de que maneira un libro se pode converter nun mundo sen fin. nom se me ocorreu outro procedemento que o dun volume cíclico no que a última páxina fose idéntica á primeira, sendo así posíbel nunca parar de ler.

tamén considerei a noite que ocupa o centro da mileunhanoites, cando o escravo, por unha máxica distracción do copista, comeza a contarlle á raíña que vai decidir se volve sobrevivir outra noite ou nom historias unha tras outra, indo a parar á noite desde a que el mesmo está falando, para así nunca acabar.

tamén imaxinei unha obra platónica, transmitida de nais a fillos e de pais a fillas, na que cada xeración agrega un capítulo propio ou corrixe con piadoso coidado algunha das páxinas xa escritas.

esas conxecturas eran divertidas mais ningunha semellaba corresponder, nim remotamente, aos contraditorios capítulos do valido. foi entón cando me remitiron de Compostela o manuscrito que vostede examinou. chamoume moito a atención, como é natural, a frase, deixo a varios porvires, nom a todos, o meu xardín de sendeiros que se bifurcan.

un día comprendín que o xardín dos sendeiros que se bifurcan era a novela caótica, e o de varios porvires, nom a todos, fíxome darme conta que a bifurcación se refería tamén ao tempo, e nom só ao espazo. cada lectura da obra confirmoume esa teoría.

Gaiás, iiii

para internarse nos prados, soutos e aldeas, o camiño apartábase da vía e multiplicábase ao tempo que o vento asubiaba sílabas que nom sabía descifrar. debía ser curmán daquel mentireiro que trae e que leva e que acaba por tolear a tanta xente.

o azar das miñas decisións naquela embrolla de carreiros levoume a un lugar e unha praza onde unha fonte nom paraba de murmurar.

á máis pequena daquelas casas tamén se accedía desde as escaleiras de fóra, típicas en todas as contornas. esa caste de escaleiras que soben ata as solainas. dentro había luz, e a dona dunha silueta que me resultou familiar estaba a pechar as ventás.

desde alí collín a rúa que saía pola esquerda e xa case na estrema da aldea cheguei ao pazo e a unha cancela alta e enferruxada que así o dicía. ao seu través as dependencias pacegas só se albiscaban e, entre eles, unha especie de enorme invernadoiro.

comprendín, de súpeto, dúas cousas: a primeira trivial, e a segunda case incríbel, que daquel invernadoiro que nom o debía ser proviña música.

nom lembro se había unha campá ou un timbre ou se chamei golpeando as mans ou berrando que alguén me abrise.

aproximáronse un candil e un home apoucado contra o frío. nom lle vin o rostro porque me cegaba co candil. abriu a cancela e dixo lentamente:

-vexo que se empeña en perturbar ao señor; vostede tamén desexa ver o xardín?

recoñecín aqueles ollos azuis, irmáns, e repetín desconcertado:

-o xardín?

-o xardín dos sendeiros que se bifurcan.

algo se remoeu nas miñas lembranzas e pronunciei con incomprensible seguridade:

-o xardín do meu antepasado.

-o xardín do antepasado do señor, e tamén o meu, o valido.

deixoume pasar e seguino ata o que en verdade era unha enorme biblioteca. recoñecín, encadernados en seda amarela, algúns tomos manuscritos da enciclopedia perdida cuxa compilación supervisara o terceiro monarca da dinastía bastarda, e que eu pensaba que nunca foran impresos.

nun gramófono xiraba un disco xunto a un fénix de bronce. lembro tamén un vaso decorativo verde e outro, anterior en moitos séculos, desa cor azul que os nosos artesáns copiaron dos seus colegas orientais.

don Emilio sorríame. era moi alto, e coa barba gris. tiña algo de cura mais tamén de mariñeiro. logo contoume que tamén fora misioneiro na Colombia Nova antes de aspirar a ser sinólogo.

sentamos, eu num diván longo e baixo, el de costas á ventá e a un reloxo de parede vello, dos que xa nom dan as horas.

calculei que o capitán inda tardaría algo en chegar. o que viña facer podía esperar un pouco.

Gaiás, iii

levábanme ás carrancholas e apertaba o corpo e as fazulas contra o corpo dos maiores. o luar case sempre nos axudaba a ver onde pisabamos e as menos das veces tiñamos que acender a lanterna que eu tivera que ir mercar á de Belelle.

e falaba baixiño, e logo tes medo?. e igual se oía o rumbo dun tren que viña cara nós. ou nom se oía nada. e iso inda me facía falar máis baixiño.

-temos que apurarnos que nos vai pillar neste paso estreito.

e baixábanme e apertábamos os pasos ata onde o camiño se facía algo máis ancho e igual nos acolliamos baixo dunha árbore ou detrás dunha toxeira, ou nom nos acolliamos, antes que pasara a velocidade dos coches sen contemplacións e a min nom daba tempo nim me lembraba sequera de fixarme se algunha viaxeira ía mirando para a noite.

-mira os pés, nom fora que pisaras as guías dos coellos.

porque meu pai era cazador e aquelas cousas nom se lle pasaban por alto.

-mañá lévasme logo contigo, papá.

pero eran outros tempos. e agora, por uns intres, pensei que o capitán sabía das miñas intencións. mais iso era imposíbel.

mentres camiñaba repasando o meu plan concluín que, en realidade, o que era imposíbel era que o capitán nom soubese onde ía. coller sempre á esquerda era o proceder imprescindíbel para descubrir o patio central de certos labirintos; unha materia na que os dous estamos obrigados a ser consumados expertos.

ambos somos bisnetos dos bisnetos do único valido do reino de GZ que renunciou a exercer o poder para escribir unha novela que fose inda máis populosa que as mil e unha noites ou os libros de Cunqueiro mentres construía un labirinto no que se perderan sen remedio todos os que pretenderan entrar nel.

a pesar do seu retiro voluntario e sincero, no decimo terceiro ano dos seus traballos, foi asasinado e nunca se capturou nim identificou ao responsábel. os escritos que deixou resultaban indescifrábeis e tampouco ninguén foi quen de atopar traza algunha do labirinto.

imaxineino inviolado no cumio segredo dalgún monforte do país, borrado debaixo de mares de uces e toxeiras, coa entrada cegada debaixo dalgunha braña, sen límites e ateigado de sendas que van e volven, de ríos, provincias e reinos ... pensei num labirinto de labirintos, num labirinto tortuoso e crecente que abarcase o pasado e o futuro, e que dalgún xeito explicara os astros.

absorto nesas biosbardías esquecín a miña condición de perseguido. caín no absurdo de sentirme dono do mundo, que o mundo só o podía percibir eu: os prados, ás árbores, os debuxos das estrelas, o aire, o frío e a lúa. inda así, inda sendo íntima a noite presentía que a súa escuridade nom tiña límite.

sentín así porque matinei que un home pode ser inimigo doutros homes, doutros momentos doutros homes, pero nom dun país: nom de vagalumes, verbas, xardíns, ou regatos claros.

Gaiás, ii

vestinme sen ruído, despedinme no espello, baixei, saín ao ver a rúa desértica. tomei un taxi ata a estación de Botos.

lembro que lle dixen ao taxista que se detivera un chisco antes de chegar. mireime cunha melena negra e longa e a muller que pechara unha porta coma calquera outra. de repente a miña presa por fuxir mudou en lentitude. por que nom morrer alí mesmo, baixo aquela mirada.

mais nom podía ser así e xa na estación merquei billete ata Ourense–San Francisco. o primeiro tren saía nuns minutos, ás menos dez. o seguinte sairía ás e media.

case nom había ninguén na plataforma.

ao subir recorrín os coches. lembro uns labregos, unha enloitada, unha moza que lía con fervor anais de Tácito, un soldado ferido e, sen embargo, feliz. senteime canda el.

arrancaron os coches e entón o capitán máis eu recoñecémonos a través da ventá. corría en van detrás de nós pola penumbra da plataforma e eu, aniquilado, encollinme contra a  outra punta do asento, lonxe da súa mirada.

da aniquilación pasei a unha dita infame. burlara o seu primeiro ataque e agora dispuña duns minutos moi valiosos. a miña felicidade covarde probaba que era capaz de levar a bo termo o plan. e desa covardía saquei forzas.

moitos resígnanse cada día a empresas atroces, o executor dunha empresa abominábel debe imaxinar que xa a ten cumprida, debe imporse un porvir que sexa irrevogábel co pasado. e a noite estaba a punto de caer.

o tren avanzou a través da trincheira que construíran os enxeñeiros cortando o relevo de vello, entre freixos, carballos e castiñeiros, nada, a escuridade dos túneles e os prados. ata que se detivo e baixei sen estar seguro de ter chegado onde quería.

pregunteille onde estabamos a uns rapazolos que remoían na plataforma, o Irixo.

unha chiscoume un ollo, vostede vai á casa de don Emilio. sen esperar a miña reacción, outro dixo: a casa está lonxe, mais nom se perderá se toma ese camiño á esquerda e en cada pregunta volve coller á esquerda.

-voulle dar unha sorpresa.

cobraron a última moeda que me quedaba, saín da estación e ao cabo da explanada de pedra que a rodeaba aparteime da estrada cara os pobos e seguín o camiño de terra e grava que sempre discorre á par das vías.

cando os meus ollos se acostumaron, o luar era abondo para saber por onde pisaba.

Gaiás, i

foi só ao colgar que recoñecín a voz do capitán falando en alemán desde o apartamento de Ramiro. descubrírannos. escusábamos trazar máis plans de futuro. probabelmente Ramiro xa tivera sido arrestado ou incluso eliminado.

antes do solpor, ese día, eu correría a mesma sorte.

o capitán era implacábel. estaba obrigado a selo. ás ordes de GZ, acusado de traizón, debía agradecer o milagroso favor: o descubrimento, captura e morte de dous axentes inimigos.

subín ao meu cuarto e, num xesto absurdo, cerrei a porta con chave e tireime na estreita cama de ferro. na ventá estaban os tellados de sempre e o sol nubrado das sete da tarde.

pareceume incríbel que un día tan ordinario e sen premonicións nim símbolos fora ser o da miña morte implacábel. a pesar de que tamén morrera meu pai, de ter sido neno nun xardín simétrico en Oca, eu, agora, ía morrer. logo pensei que todas as cousas sempre suceden agora, precisamente agora. séculos e séculos frenéticos, mais todo nos está a ocorrer xusto agora. innumerables mulleres no aire, na terra e no mar, e todo o que realmente me pasa, pásame só a min e agora ...

a lembranza case intolerable do rostro do capitán acabou coas miñas cavilacións. mais xa nom me incomoda nim me remoe falar do odio e o terror que sentía por el porque esquiveino e a miña gorxa simplemente agarda pola corda. pensei que ese home, ese tumulto, esa eficacia sen sentimentos nom sospeitaba que eu tiña o segredo, a localización do alto mando, a esencia da nación de Breogán, quizás de Castelao, o seu líder.

un paxaro trazou unha liña no ceo gris e eu podía facer del un aeroplano que sucara o ceo para aniquilar aquel lugar.

se a miña boca, antes de ser desfeita dun balazo, puidera berrar ese nome de xeito que o oíran en Alemaña ... a miña voz humana era moi pobre. como podería facela chegar a quen tomaba as decisións? ao oído daquel home enfermo e odioso, que nom sabía nada de Ramiro nim de min excepto que estaba nalgún lugar de GZ e que en vano esperaba novas na súa espartana oficina de Berlín, examinando xornais sen parar ... e dixen en voz alta, debo fuxir.

incorporeime sen ruído, nunha inútil vontade de silencio, como se o capitán xa estivera a punto de dar conta de min. mais o revólver inda tiña unha bala e un disparo pode oírse moi lonxe.

en dez minutos o meu plan estaba maduro. a listaxe telefónica doume o nome da única persoa capaz de transmitir a nova. vivía próximo a unha estación a medio camiño entre Lalín e o Carballiño, a menos de media hora de tren.

o que fixen nom foi por Alemaña, nom. nada me importa un país bárbaro, que me ten obrigado á abxección de ser o seu espía. fíxeno porque eu sentía que na GZ aos da miña estirpe téñenos en escasa estima – aos innumerables antepasados que conflúen en min. quería probarlles que un só home coma min pode salvar exércitos. ademais, debía fuxir do capitán. as súas mans e a súa voz podían golpear a miña porta en calquera momento.