o cristal da caixa

Unha tarde as zocas dos avós deixáronme soa coas agullas cansas do reloxo. E ti nin sequera desarmas a túa faciana para preguntarme como me sentín. Quizás nunca estiveches alí cando deixan de soar as pedras dos camiños e non pasan nin os carros, nin as vacas, nin as zocas. Eu anseaba coma unha tola cando cheguei dun xogo feliz que argallara cos nenos das outras casas e os avós marchaban cara outro labor. Non quería ir con eles porque a de ver traballar era unha parte da vida na aldea que non acababa de entender. A min gustábame deixar pasar os fíos das cousas polo aire e engadirlle mentres outros fíos mais bonitos e apropiados ao meu capricho antes de deixalos marchar. A escusa víñame dada porque unha vez que ven non a imos facer rabexar. Dounos ben traballo convencela para que quedara connosco estes días. Se quixera vir connosco non tería subido aos cuartos as agachadas. Logo cando vexa que marchamos quererá rebuscar nos caixóns dos armarios e mirar nas fotos vellas que atope. Sempre se entretivo ben chafallando con esas cousas. Veña, vamos. Vou, xa vou. Veña, que ao mellor acórdalle e hai que levala e arriba cóidase ela soa. Vamos. Oe, díchelle corda ao reloxo do ‘pasillo’? Supoño que si pero agora non vou ir mirar. Supoño, supoño. Veña xa, vamos dunha vez e pon as zocas que imos pasar polas brañas. Cerra as portas e as portas cerrábanse unha tras doutra, muxiu unha vaca no curro, renxeu o carro, as zocas batían cada vez máis lonxe e o can pechou os sons que entraban na casa. O aire metía o liño das cortinas no cuarto e as miñas meixelas foron perdendo a súa cor vermella. Brincando, deron outra hora as pezas do reloxo. Baixei da cama e fun directa ao caixón do armario onde sabía que estaban as fotos e os recordatorios. Alí dentro estaban os que vivían nas historias que contaba a avoa. No verán saiamos ás escadas que ían da cociña principal ao curro ou sentabamos a carón da fonte e a súa competía coa voz da auga. As mellores historias eran as dos lobos. Ou as das malas mulleres. Ou as dos homes que foron as Américas alén do mar. As dos que volvían con cartos e as dos que nunca volvían. O avó sempre lle rifaba porque dicía que falaba de máis pero eu ben sabía que tamén participaba do divertimento. Representaba o papel do que se asusta con calquera exceso ou luxo que a vida ofreza, non por ser austero, senón por medo a que volva desaparecer de súpeto, tal como chegara. Por suposto ela non Ile facía nin caso, fala que fala. Ata que case sempre chegaba a historia de Celsiña, que caeu ao pozo cando xogaba ás agachadas co resto dos nenos.

Oíaselle baticar na auga e pedir axuda e xa calaba cando un home baixou pendurado dun adival para sacala. A nena enfermou. Os cartos de seu pai e os coidados do medico que chamou procuraron que a cor do tomate maduro volvera ás súas meixelas brancas. As misas do cura e as bágoas de súa nai tamén. Mais chegou un día triste no que o medico desesperou i entón o pai encargoulle unha caixiña branca ao carpinteiro. Aí comezou a detestalo. O carpinteiro traballaba canto podía e todos conspiraron sen sabelo para que se puidera oír coma se serraban as madeiras secas, se lixaban, e ían cadrando unha punta tras outra. Só houbo silencio cando os vernices e as pinturas mudaban a cor natural do castiñeiro que se cortou polo pe para o asunto. A nai chorou e o cura rezou pero Celsa morreu o mesmo día que o carpinteiro apareceu na casa para avisar que tiña rematado o encargo. O pai non se puido suxeitar e fixo a segunda morte. A noite antes dos soterramentos os cans non ouvearon e todos tiveron que decidir que morto ían velar, Celsa ou o carpinteiro. Pero atopáronse atordados e non sabían que facer. Tan ensimesmados estaban no dilema que ninguén se decatou que non había caixa para o segundo morto. Tiveron que pedirlla ao carpinteiro doutra parroquia, quen, por se acaso, non se presentou para saber dos detalles e mandou unha que xa tiña feita. A avoa inda choraba ao contar cando a muller do homicida marchara do lugar. Á cidade, para poder estar a carón do seu home, xa por sempre na cadea. Os seus bens colléronos meus avós e traballáronos desde aquela. A foto da meniña era a foto de alguén que che mira os ollos e chámate a ir xogar ás agachadas e agora xa teño frío. Deixo a caixa metálica no chan, coas fotos todas espalladas pola colcha da cama. E o reloxo toca un cuarto calquera, afónico. A almofada esta fresquiña e báixame a súa friaxe ata as nádegas. Dixo a nena da veciña que ven axudar a muxir as vacas que cando non das durmido hai que concentrarse na respiración para conseguilo. Eu non quero durmir pero vou xogar a estar durmida para que os avós pensen que si e me veñan buscar para a cea. Quero que me precisen como súa nai precisou a Celsa. Vou xogar a concentrarme na mina respiración.

O reloxo fala e eu respiro. O reloxo móvese e eu tamén. O reloxo besbexa e eu espero, morta, a que volva besbexar. Besbexa outra volta e éntrame un silencio branco polo nariz. Báixame ao peito unha e outra vez ata que se me enche de silencio e o reloxo tarda en volver. Onde foi o besbexo do reloxo?. Pítame algo dentro das orellas e o silencio ruxe coma un tren a toda maquina. Onde están as zocas dos avós e o can que ladra. Non hai aire e as cortinas colgan mortas do teito. Onde esta a miña voz?. As pernas non obedecen e non se moven. O teito non para de subir, cada vez mais lonxe de min. Estou soa e non podo saír desta cova de cristal. Estou presa pero non me podo liberar. Páraseme todo por dentro e o silencio trona cada vez máis lonxe de min. Xa non sinto as sabas brancas que vexo. Non sinto as madeiras que cheiro. Por que non lle deron corda ao reloxo?. Que é iso? Que é? Si, por fin ladra o can anunciando a chegada da comitiva. E desátase a tronada que racha a miña caixa de cristal. E vou recuperando o poder sobre o meu corpo. Xa renxe o carro. Podo retirar a cabeza da almofada e as costas das sabas. Xa petan as zocas nas pedras e eu podo erguerme e baixar correndo ao curro a correr coma unha tola cara os avós e a avoa ten tamén correndo cos brazos abertos e perde unha zoca polo camiño e escórdaselle un nocello pero chega onda min e dime asustada e logo que tes miña nena e por que estas tan pálida e que che pasou. Eu díxenlle chorando que estivera soa no cuarto, que o reloxo parara e o tempo rematara.

texto de Xosé Manuel López Fernández

incluído na colección Nos? Coma vos,
(ilustracións de Paío, capa do volume de "Willy")

editada polo S.E.D. e Concello de Lalín en beneficio de Aspadeza, 2001