estirpes de verdugos

hai anos, un verdugo que viña de aforcar un reo coma min nunha parroquia a tres días de camiño non atopou quen lle dese cama, e tivo que ir durmir a un pobo próximo.

ao noso aforcamento asistiu moita xente, e entre ela un tal Ramón, que non sei se era de Dozón ou do Irixo, e quedou enfeitizado pola súa arte, por cómo saudaba á concorrencia, e seguiulle os pasos, escoitando como falaba co estamento oficial, principalmente o noso alcalde, e cos gardas civís. aquel acento notoriamente vandalusí mareábao e deixábao estomballado de pracer.

o verdugo saudaba moito pero era pouco saudado, pero iso a Ramón nom lle semellaba raro.

pasou ao Xulgado a botar unhas sinaturas nos autos pertinentes, e leváronlle alí pan e xamón e unha botella de tinto, e mentres repoñía forzas, contou dun que axustizara alá en Murcia, ao cal o crego que lle recomendaba a alma ofrecera un vaso de viño.

o murciano rexeitouno dicindo que era branco, e que por iso non o bebía, que a non tardar unha hora íalle dar ardor de estómago. en cambio, o tinto acaíalle moi ben. pero xa non había tempo de irllo buscar.

os presentes apenas riron o conto, pero Ramón ría que se escarallaba. porfiara ata que o deixaron estar onde o verdugo repoñía forzas logo da faena.

-no momento da morte hai distintas reaccións no patíbulo. un mesmo día axusticei un labrego e un estudante por ter matado un terratenente.

o labrego tiña vinte anos, enorme coma un oso, cabelos longos e ollos azuis, que se metían dentro de ti se o mirabas moito. trouxérono á praza do pobo para aforcalo diante de todos. en medio do silencio de homes e mulleres, que foran ata cos nenos para ver o espectáculo, levantei o lazo para poñerllo ao pescozo, e o oso con absoluta tranquilidade ergueu a mandíbula como ofrecéndome, a xeito de cabaleiro, a súa gorxa.

pero aconteceu o incríbel.

cando accionei o mecanismo e o corpo caeu no baleiro, rompeu a corda rompeu e el acabou caeu esmendrellado no chan. pero ergueuse, coa caluga medio dislocada e o pescozo case rebentado. tanto que se vía como se lle escapaba sangue por fóra e por dentro. e novamente, con toda dignidade, volveu ofrecerme a gorxa para a segunda corda.

pero non había caso, non eran cordas para o peso do labrego, porque a segunda tamén rachou coma se fose fío de coser.

fixo un esforzo sobrehumano para erguerse outra volta pero quedou a catro patas, cegado polo sangue que lle enchía os ollos e respirando en medio dos ronquidos que lle causaban os borborotos que lle asolagaban as alegrías. outros oito fillos de labregos coma el, pero de uniforme e en acto de servizo, arrastrárono como puideron e, medio sentado medio en crequenas, puxéronlle a terceira corda ao pescozo. e esta vez si, quedou soberana, tensa coa súa carga, que pegaba sacudidas coma un galo bravo.

ao estudante trouxérono vestido cun pantalón marrón de tergal e unha camisa branca que lle quedaba frouxa. estaba ben atado. tanto que as cordas xa lle cortaran a circulación nos pulsos. era todo palidez e na súa face reflectíase a fame dos estudantes pobres.

nom sei porque o imaxinei tardes e noites de inverno metido na cama permanentemente atermiado polo frío e calado pola humidade do cuarto no que porfiaba por estudar, como lle dixeran na casa, para nom volver nunca a ter frío e chegar a vello sen reuma.

este nom ofreceu o pescozo coma o outro. ao contrario, comezou unha resistencia desesperada.

nom tiña libre máis que os dentes e comezou a bailar furioso, tratando de alcanzarnos. inda preso das cordas semellaba imparable, coma un lobo solitario e escuálido defendéndose dunha manda de cans.

ata que o máis activo dos uniformados lle acertou co golpe definitivo e agarrouno dos cabelos negros e sucios. e con outro que o agarrou dos pés puideron guindalo no chan e alí, furiosos, quebráronlle a patadas as gañas de trabar a ninguén. erguérono todo escangallado, coma unha cascuda á que lle pisaran o abdome. e colgámolo.

a algúns pareceulles que inda no último estertor, o estudante abriu e cerrou a boca. coma un lobo famento que quere trabar carne fresca e tenra. así o contaron, nas lareiras, nas tabernas, nos ultramarinos. ata que todos pensaron que así pasara, quedaba mellor o conto e o estudante nom lle importaba a ninguén.

cando acabou de falar, o verdugo colleu o seu maletín e marchou só a agardar a dilixencia que había de levalo á cidade.

a xente apartábase ao seu paso; case unánime. ía falando só, mentres seguía saudando.

comezou a chover e Ramón achegouse ao verdugo. abriu un paraugas que levaba para cubrilo, e mentres camiñaban íalle preguntando se tardara moito en aprender o oficio, se a paga era boa, se había que viaxar moito. Ramón nom deixaba de preguntar. tíñalle botado o ollo a unha moza do Sanguiñedo pero tiña medo de dicirlle o que quería ser por se ela se botaría atrás. se a el lle pasara algo así.

-eu sonche un funcionario do Estado coma outro calquera. nom apesto e os meus cartos tampouco, inda que moitos opinen o contrario. sonche moi estimado polas miñas amizades do Bierzo, como antes o fora en Astorga. tamén son un científico, pódese dicir. propuxen ao goberno unha máquina portátil máis perfecta que a guillotina, á que chamo, en honra da raíña, ‘a sabeliña’.

Ramón non sabía o que era a guillotina porque nunca escoitara falar dela. o verdugo explicoulla, e logo a súa invención, insistindo en que era indolora para o penado.

e que no que tocaba a mulleres, que el estaba casado cunha estranxeira, de Carmona, ao outro lado da península, na Vandalucía, con pais que collían algo de viño, e que se poñía moi mimosa cando el volvía dunha viaxe profesional.

-a min o que menos me prace é o aforcamento, inda que siga de moda. é unha cousa primitiva que precisa de poucas aptitudes mecánicas.

tamén teño un nó corredizo propio, que nom aceptan no ministerio, porque en GZ nunca se premia o verdadeiro mérito e deixamos que inventen os outros para logo mercarllo e presumir de modernos e instruídos.

un nó así, dixo.

sen que a Ramón lle dera tempo de nada sacou a bufanda e pasoulla polo pescozo.

pensou, claro está, que ía morrer naquel mesmo instante.

o sangue do corpo partíuselle en dous, e un frío que nunca sentira subiulle sen saber de onde polas costas arriba ata instalarse confortabelmente na cachola; mentres outro, incribelmente xeado, lle baixaba ata asentarse nos riles.

desmaiouse.

ou iso debeu pasar porque cando volveu en si, estaba sentado no chan, todo enchoupado da chuvia que inda caía, frío, enriba do paraugas aberto, e tiña arredor do pescozo aquela mancha vermella, do grosor dun adival, que lle durou toda a vida.

-salvei de milagre, comentaba sempre.

pero estirpes de verdugos, coma de persoas, hai moitas e moi diferentes entre si.

deturpación, tamén, dun feirante coñecido de don Álvaro Cunqueiro - @xindiriz

Gaiás: &viii

pero aquelas viaxes remataron de vez cando don Román quedou sen voz.

tivemos a mesma espiñada.

levantei a mirada e no xardín, amarelo e negro, eu sabía que só había un home inda que nom o vira; infranqueábel coma un fatalidade.

-o porvir xa existe, pero eu son amigo seu. podo volver ver esa carta?

xa tiña o revólver preparado e aproveitei cando don Román se ergueu para abrir o caixón do escritorio alto.

disparei.

caeu ao chan sen unha queixa, ao instante. unha morte fulminante e inmediata.

o resto é absolutamente insignificante. excepto que nom foi o capitán quen entrou a arrestarme. foi a muller que vira en Botos e que intuíra na praza da aldea.

fun condenado a morrer colgado ata a asfixia. pero vencín, dun xeito abominábel, e conseguín comunicar a Berlín a localización exacta na que estaba o presidente Castelao.

fixérono onte. lino nos mesmos xornais que nom acertan a resolver o misterio do asasinato do sabio medieval don Román Gaias a mans dun total descoñecido, alcumado o valido.

sen embargo, o meu superior, na súa oficina de Berlín, descifrou o misterio. o meu problema consistía en indicar, no medio do tumulto multiforme da guerra, que o lugar se chamaba Gaiás. nom atopei outra maneira que matar a unha persoa con case ese apelido.

o que nom sabe, é imposíbel que alguén o saiba, a inmensa dor e canseira que me supuxo cumprir a miña misión.

antes de que esa semana terminase, eu corrín a mesma sorte que Ramiro.

@xindiriz

Gaiás ao completo

Gaiás, vii

en caderno vermello, Paulo de Austria conta trece historias case mínimas. en todas elas el mesmo é o protagonista. e en todas as coincidencias e o azar xogan un papel fundamental.

na historia que fai o número oito refire que tres anos antes atopara unha carta na súa caixa de correo. sen embargo, el nom era o destinatario daquela carta. ía dirixida a un tal Roberto Gomes, con domicilio en rúa das Antas, Porto. a carta fora devolta porque, no enderezo indicado, nom vivía ninguén chamado así. pensou que todo se debía a un erro pero cando se fixou no remitente leu o seu nome e o seu propio enderezo.

nome e enderezo estaban impresos nunha etiqueta, das que se poden encargar en paquetes de 200 ou 500, e que se anuncian nas caixas de mistos. Paulo nom lembraba terlle enviado carta algunha ao tal Roberto.

a carta, mecanografada, respondía a outra misiva previa de Roberto para Paulo e estaba escrita nun estilo rimbombante e garboso, preñada de citas de filósofos marxistas franceses. eloxiaba a Roberto polas ideas que desenvolvera sobre un libro de Paulo nun curso universitario.

-unha carta desprezábel, absurda. o tipo de carta que nunca escribiría a ninguén. e, sen embargo, levaba a miña sinatura, e eu era o remitente.

un seu amigo tratou de tranquilizalo dicíndolle que alguén estaba a facerse pasar por el. era unha moda recente, a chamada arte por correo. un lector, quizás o tal Roberto, desexaba que soubese o que pensaba sobre os seus libros e, en vez de facelo de xeito directo, envíalla a un suposto Roberto para que el a recibise ao ser devolta.

soaba retorcido pero nom máis que a existencia de alguén que escribía cartas facéndose pasar por el.

quizás exista un número inabarcábel de mundos. moitos deles case idénticos, con lixeiras variantes entre si. en moitos vou iniciar unha misión de alto risco e antes bico o anel co selo familiar en busca de valor e compromiso ante o que me espera.

o bico semella ser un conxuro, unha porta máxica que me permite mudarme desde unha realidade a outra.

xa o propio Cicerón teorizaba en primeiras académicas sobre algo semellante. e Hugo Edreira, dun xeito máis preciso e científico, publicou interpretación dos mundos múltiples, libro segundo o cal existen universos sen número que albergan calquera realidade que poidamos imaxinar. trátase, nom obstante, de cuestións físicas extremadamente complexas das que pouco entendo.

en ámbitos menos ousados, na actualidade, tamén a teoría de cordas postula a existencia de dez dimensións, en lugar das escasas tres do noso mundo coñecido. esas dimensións extra poderían permitir a existencia de universos paralelos. como se estar vivo consistira en viaxar a través de fíos de luz, coma nun arpa xigante que envía acordes musicais a través do espazo e do tempo.

a luz contida nos fíos da arpa sería unha enorme biblioteca na que hai que entrar para ler nalgún dos seus libros as claves da viaxe vital de cada persoa. e en moitos títulos de tales libros figurará a palabra labirinto.

nalgúns deles Paulo atopa cartas na súa caixa e onde el imaxina acoso, impostura ou bromas, un de nós supón a existencia dun admirador algo estraño. Casal de Bueu pode que describa portas entre as dimensións e os tempos, nalgúns dos cales Paulo é vaidoso, insoportábel e en situación de permanente insatisfacción consigo mesmo e cos que lle rodean. dalgún xeito esa carta chegou á caixa desde outra dimensión, onde o tal Roberto nom existe.

todo isto podería explicar tamén os millóns de envíos postais que se teñen perdido ao longo da historia da correspondencia entre os homes. onde están entón todos os demais envíos chegados por erro desde outros universos?

nom parece nada raro que Paulo, inda sen entender a razón, nom fora quen de tirar ao lixo aquela carta que tanta certeza e inquedanza lle causou. viría a ser como se Florencio de Ames tirara a flor que, a pesar de escribir xa totalmente esperto, lle logrou roubar a un soño.

quizás todos os obxectos estraños que se cruzan no noso camiño, en feitos que acostumamos atribuír ao azar ou a simples coincidencias, nos chegan desde outros espazos, tempos ou alternativas. e pode que as cousas que nós imos perdendo polo camiño as garden outras persoas como se fosen tesouros, noutros mundos.

de feito, un día, eu mesmo recibín unha carta, quizás do pasado, na que Xabier G, que semella coñecerme perfectamente e a quen eu nom coñezo de nada, me conta que Guillerme estradense, logo das derrotas inglesas posteriores ás vitorias da Armada, acabou en GZ.

vendérono como escravo nun peirao dunha das nosas rías. logo dalgún tempo, grazas quizás á súa labia, conseguiu mercar a súa liberdade.

pero xa quedara tan atrapado nos nosos lugares, o noso clima, a nosa comida e as nosas mozas que, en vez de volver á súa terra, como sempre quixo Miguel de Cervantes durante o seu cativerio en Alxer, quedou a vivir aquí e, para pasmo de moitos, escribiu, entre moitos outros entremeses o motivo para que, algúns séculos despois, don Álvaro Cunqueiro trazara o incerto don Eladio.

tamén insinúa Xabier G que pode que Guillerme nunca existira e que en realidade fose Cunqueiro quen escribira todas as súas obras e inventara os trazos biográficos que investigan os eruditos.

dise que as primeiras obras do estradense están empapadas de xiros ingleses e vikingos, cheas de vento mentireiro, dese que se especializa en levar novas dun lado a outro, mudándoas e deturpándoas e volvendo tola a moita xente no proceso.

Gaiás, vi

na inmensa maioría de ficcións, os mentireiros manexan varias opcións pero escriben só unha e descartan o resto.

na trola de Casal de Bueu, a trama celeste, un capitán sen nome debe localizar a dous axentes inimigos infiltrados en GZ durante a IIGM e liquidalos antes de que logren atentar contra o presidente Castelao.

logo de localizar e neutralizar a un deles, un tal Ramiro, perde o coñecemento, e esperta nun hospital militar. cando lle dan a alta, ninguén o recoñece, nim os seus mellores amigos. el a eles si, mais trátano coma un tolo cando se acerca a falar con eles.

está na mesma cidade na que sempre vivira. pero todo é distinto, sobrenatural e sinistro.

volve ao cuartel e ao segundo día asiste a unha reunión onde lle ordenan estar preparado coa súa tripulación para voar tan pronto se reciba información sobre o paradoiro dos principais dirixentes inimigos. será unha misión case suicida e deberán descargar a súa carga explosiva sobre unhas coordenadas que só el saberá.

pero ao erguerse da súa cadeira ao rematar a xunta desmáiase e esperta nun hospital militar que lle resulta familiar. recibe moitas visitas que o tratan con cariño o e lle falan coma se o coñeceran de sempre pero a el resúltanlle totalmente estraños.

tamén a muller que chora mentres lle pregunta unha vez máis se nom se lembra de cando viaxaban cos nenos a todos lados e eran felices.

os médicos nom atopan o seu mal pero as súas constantes vitais son estábeis. así que coa alta entréganlle unha comunicación do alto mando que lle insta a presentarse nunhas instalacións sitas nun dos peiraos da capital.

ao chegar recoñece aos compañeiros e saúdaos efusivamente. comentan que hai en marcha unha misión que os levará a Berlín. deben infiltrarse na capital alemá e obter información sobre as intencións e plans máis inmediatos do Reichstag.

sen embargo, no que máis tempo empregan é en poñerse ao día das súas conquistas. entre gargalladas levanta outro chupito de licor café pero o seguinte que lembra é espertar nun hospital militar.

nom pasa un día sen que un dos seus camaradas o visite. ata que se recupera e recibe a alta. ao día seguinte, no cuartel, o tenente dille.

-Ramiro, tes que ver un bo médico.

-por que?, nom me atoparon nada grave. o que pasou achácano á presión. nom ten porque volver suceder.

-xa che pasou tres veces. que eu saiba. pode que fosen máis. este diario é teu. penso que debes ler o que pasou.

colleuno e leu, …